-: بسم اللَّه وباللَّه اللّهمّ صلِّ على محمّد وآله.

سپس سر از سجده بردارد و يكبار ديگر نيز مانند بار اوّل سجده كند، سپس بنشيند و بنابر اقوى اگر سجده سهو به خاطر فراموش‌كردن تشهّد بوده، تشهّد بگويد و اگر سبب ديگر داشته هم بنابر احوط تشهّد بگويد، سپس بنابر احوط با يكى از دو عبارت سلام، سلام بدهد.

قضاى سجده و تشهّد فراموش شده‌

قبلًا گفتيم كه اگر يك سجده را فراموش كند و به ياد نياورد مگر در حين‌يا پس از ركوع ركعت بعدى، واجب است بعداز اتمام‌نماز سجده فراموش شده را قضا كند و بنابر احوط دو سجده سهو نيز بجا آورد.

امّا اگر تشهّد را به طور كامل يا قسمتى از عبارات آن را فراموش كند، طبق تفصيل ذيل عمل شود:

الف- اگر فراموش شده، تشهّد اوّل باشد، لازم است كه دو سجده سهو بعداز نماز بجا آورد وتشهّدى كه در سجده سهو مى‌خواند، از تشهّد فراموش شده كفايت مى‌كند. از باب احتياط همين حكم در صورتى كه قسمتى از تشهّد اوّل را فراموش كرده باشد نيز جارى‌است.

ب- و اگر فراموش شده تشهد آخر باشد و بعداز سلام متوجّه شود، بايد تشهّد را بخواند وسلام دهد و سپس از جهت سلام بى‌جا، سجده سهو بجا آورد.

تشهّد اوّل يا قسمتى از آن نيز اگر فراموش شود، بنابر احتياط مستحب قضا شود.

مسائلى چند:

اين مسأله فروعى دارد كه ذيلًا بيان مى‌شود:

1- همه شرايطى كه در نماز لازم است از قبيل طهارت و ستر عورت و قبله وغيره (كه در باب مقدّمات نماز ذكر شد) در قضاى اجزاى فراموش شده نيز لازم است.

2- در قضاى سجده فراموش شده، واجب است ذكر واجب گفته شود و در قضاى تشهّد فراموش شده هم واجب است هر دو شهادت‌و صلوات بر پيامبر و آل اوعليهم السلام گفته شود.

3- بنابر احوط، واجب است قضاى اجزاى فراموش شده فوراً انجام شود و از تعقيبات نماز به‌تأخير نيفتد و بنابر احوط جايزنيست بين نماز و بين قضاى اجزاى فراموش شده، با يكى از مبطلات نماز، فاصله ايجاد شود امّا فاصله با دعا و ذكر و فاصله اندكى كه‌در نماز اشكال ندارد بنابر اقوى جايز است اگرچه احوط ترك آن مى‌باشد.

4- اگر بعداز نماز و قبل‌از بجا آوردن قضاى جزء فراموش شده، كارى را انجام دهد كه در