براى ما بر مى‌شمرد كه اين صفت و اين صفت و ... را دارد. حال، بعضى‌ها كه مى‌گويند: «نفهميديم و حق و باطل پيش ما قاطى شده» آيا همين طور است؟

يا بنابر آنچه كه در آيه آمده: أَنَّ اللَّهَ يَحُولُ بَيْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ‌؛ خداوند ميان انسان و قلب او حايل مى‌شود. [1]

بنابر تفسير آن كه در روايتى از حضرت صادق عليه السلام آمده است: (يحول بينه وبين أن يعلم أن الباطل حق.) [2]

خداوند ميان مؤمن وميان اينكه باطل را حق بداند حايل مى‌شود.

در حقيقت، شيطان‌شناسى براى بشرْ خيلى كار سختى نيست و از اين جهت است كه خدا حجّت را بر انسان تمام كرده است.

دشمن اصلى و معرّفى ناكافىِ اهل قلم‌

ما مى‌دانيم كه شيطان، هَمَزات و لَمَزات دارد. ناگهان به ذهن انسان چيزى را مى‌اندازد. در آيات و روايات در باره‌ى صفات شيطان صحبت شده است؛ امّا بنده تاكنون كسى را نديده‌ام كه در باره‌ى شيطان- به طور مفصّل از اوّل تا آخر قرآن و همچنين همه ى روايات وارده در باره ى شيطان- بررسى كرده باشد و در باره‌ى اين دشمن اصلىِ ما كتاب بنويسد تا اين شيطانى كه اين قدر ما را بدبخت كرده و مى‌كند، به درستى بشناسيم و بفهميم كه با او بايد چه كار كنيم! البته كتابى به نام «تلبيس ابليس» نوشته شده است.

يكى از حاضران: اگر خداوند در عالم ذرّ، از انسان‌ها عهد و پيمان گرفته است، ما در حال حاضر كه در دار تكليف و عمل هستيم، اصلًا آن را به ياد نمى‌آوريم، چگونه ممكن است خداوند بر اساس آن ما را در روز قيامت مؤاخذه و مجازات كند؟