ديگرى است كه لايَعْلَمونْ- آن را نمى‌دانند- و آن روح مجرّد است. شما را از سه چيز خلق كرده‌اند: از مواد زمين و عناصر آن و از ژن‌هاى نطفه‌ى خودتان كه بشر برايش ناشناخته است و يكى هم موجود غيرمرئى.

اين آيه- شايد- تحمّل اين معنا را داشته باشد- نمى‌دانم.

آيا جهان را يك تصادف كور به وجود آورده است؟!

يكى از حضّار: سياق آيات، برداشت استاد رحمانى را تقويت مى‌كند؛ چون خداوند در اين آيه در صدد بيان نشانه‌هايى بر توحيد و معاد است و در آيه‌هاى قبل، زنده‌كردن زمين و رويش گياهان و جارى شدن چشمه‌ها و ... را نشانه‌هايى براى صفات كمال خداوند بر شمردند.

در اين آيه به اين نكته توجّه داده مى‌شود كه يكى ديگر از نشانه‌ها، زوج بودن بسيارى از مخلوقات خداوند است. رويش گياهان هم كه در آيه‌ى قبل ذكرشده، خود ناشى از زوج بودن آن‌هاست. زوج بودن گياهان، انسان‌ها و ساير مخلوقات، نشانه‌اى بر نظم و نيز تدبير، علم و قدرت خداوند دارد و اين كه خدا برتر از آن است كه نتواند چنين نظم دقيق و حيرت‌آورى را ايجاد كند.

اين زوج بودن نشان مى‌دهد كه نظام خلقت، تصادفى به وجود نيامده، بلكه بسيار دقيق و حيرت‌انگيز، هر چيز براى خود زوجى دارد. اگر جهان را يك تصادف كور ايجاد كرده، اين زوجيّت در بين اشياء عقلًا و بنابر حساب احتمالات غيرممكن بود.

بنابراين «سبحان» در اين جا به همان معناى حقيقى خود يعنى تنزيه آمده است و از طرفى اهميّت و عظمت زوج بودن اشيا را نشان مى‌دهد؛ كه اين زوج بودن، تصادفى‌بودن نظام خلقت را باطل مى‌سازد و خداوند چون عظيم است و هيچ نقصى در او راه ندارد، مى‌تواند چنين شاهكارى انجام‌