جامعه، امّت و جماعت مى‌باشد.

نظرها و پرسش و پاسخ‌ها

جناب استاد رحمانى‌ [1]: كلمه‌ى «سبحان» در مواردى به كار برده مى‌شود كه با مسأله‌ى عظيم و مهمّى رو به رو هستيم و اين احتمال وجود دارد كه به خداوند نسبت عجز و ناتوانى داده مى‌شود و كسى فكر كند خداوند چنين كار عظيمى را نمى‌تواند انجام دهد. در اين‌جا كلمه‌ى «سبحان» آورده مى‌شود تا اين احتمال زدوده شود و از ساحت مقدّس خداوند، هر عجز و ناتوانى نفى گردد.

در ماجراى معراج كه خداوند حضرت محمّد صلى الله عليه و آله را به آسمان‌ها برد، ممكن است اين سؤال بشود كه چگونه بشر مى‌تواند همه‌ى كرات و آسمان‌ها را طى كند و در مقابل اشعّه‌ى تابناك خورشيدها ذوب نشود؟ در اينجا خداوند مى‌فرمايد:

«سُبْحَانَ الَّذِي أَسْرَى‌ بِعَبْدِهِ لَيْلًا». [2]

كلمه‌ى «سبحان» براى اين آمده تا احتمال عجز و ناتوانى به خداوند نسبت داده نشود. خدا مى‌تواند بنده‌اش را به معراج ببرد و از اين امر عاجز نيست.

در آيه‌ى‌ «سُبْحَانَ الَّذِي خَلَقَ الْازْواجَ كُلَّها» هم به علّت اين‌كه كلمه‌ى سبحان آمده- و به جاى آن خداوند نفرموده: اللّه الَّذِي خَلَقَ‌ يا الرَّحْمنُ الَّذى‌ خَلَقْ‌- اين استفاده را مى‌كنيم كه در اينجا بايد مسأله‌ى خيلى مهمّى در بين‌