ضرورت و بداهت را ادّعاد نموده و فخر رازى نيز اين ادّعا را مستحسن شمرده.

و قائلين به نظرى بودن مطلوب يعنى امتناع اعاده معدوم بر اين امتناع‌

بوجوهى استدلال كرده‌اند:

از جمله اين وجوه دليلى است كه بآن اشاره كرده و گفته‌ايم:

بنابر جواز اعاده معدوم لازم مى‌آيد كه در شخص اعاده داده شده عدم‌

بين دو وجود فاصله شود و آن امرى است كه بطلانش بديهى و ظاهر است و

چگونه باطل نباشد و حال آنكه تخلّل مزبور تقدّم شيئ بر نفس زمانا مى‌باشد و

اين در مقابل تقدّم الشّيئ بر نفس ذاتا مى‌باشد.

شرح فارسى:

توضيح‌

چنانچه قبلا گفته شد قائلين بامتناع اعاده خود دو گروه شده‌اند:

بعضى مانند شيخ الرّئيس و تابعينش چون فخر رازى مسئله استحاله اعاده‌

را ضرورى دانسته‌اند و بعضى ديگر نظرى و براى آن اقامه دليل نموده‌اند و به نظر

قاصر ما چنين مى‌آيد كه حقّ با دسته اوّل است زيرا دليل چيزى بايد اظهر و امتن‌

از آن چيز باشد و در اينجا ادلّه بمراتب از مدّعا مخفى‌تر و مجمل‌تر است، چنانچه‌

صدق اين گفتار در طىّ ذكر ادّله روشن مى‌شود.

ادلّه استحاله اعاده معدوم‌

طائفه دوّم ادلّه‌اى بر امتناع آورده‌اند به شرح زير:

دليل اوّل: اگر اعاده معدوم جايز و ممكن باشد لازم مى‌آيد در صورت‌

اعاده شخص معدوم دو وجود داشته كه بينشان عدم فاصله شود يعنى شيئ واحد

داراى وجودى باشد كه در اثناء آن عدم واقع باشد و بطلان اين امر بديهى است،

زيرا معنايش تقدّم وجود است بر وجود بحسب زمان و اين امر مساوى است با تقدّم‌

ذات چيزى بر همان ذات كه بطلان آن ضرورى است.