شرح فارسى:

توضيح‌

تصوير كلام قوشجى‌

مرحوم مصنّف مى‌فرمايد: تصوّر كلام فاضل اين است كه شكلى را كه‌

دورش آئينه‌اى از بلور قرار گرفته در نظر مى‌گيريم يا جسمى را كه در وسط آب‌

قرار دارد ملاحظه مى‌كنيم در اينجا دو امر محقّق است:

1- صاحب صورت كه در آب واقع شده يا بين قطعات بلور نهاده شده‌

است.

2- صورت آن جسم كه در آب و بلور منطبع و منتقش است و قوامش‌

بآنها است.

سپس مى‌فرمايد: اگر جاى بلور و آب ذهن را قرار دهيم عينا همين تقرير

صحيح است و مذهب و مرام فاضل بيان مى‌شود ولى اين كلام از ايشان صحيح‌

نيست و اشكالش اينست:

در اين تقرير جمع شده بين قول بشبح و مثليّت زيرا صورتيكه قائم بذهن‌

است شبح موجود خارجى است و آنكه در ذهن حاصل است مثل آن است و اين‌

صحيح نيست زيرا يا بشبح بايد قائل شد و يا به مثل و اينكه براى فرار از محذور

بين هر دو را جمع كرده و بعنوان جواب تقرير كنيم با اينكه يا هيچكدام را قبول‌

نداريم يا يكى از آندو را طرز صحيح و طريق مستقيمى نيست.

البتّه اين ردّ را مرحوم آقاى حاجى در حاشيه كتاب فرموده و سپس فرموده‌

بيان فاضل مستلزم محاذير ديگرى هست كه در اسفار و شوارق و كتب مفصّله‌

ديگر بيان شده و ما نيز بجهت اختصار از ذكر آنها خوددارى مى‌نمائيم.

قوله: و تصوّره انّه اذا فرض: ضمير در « تصوّره » به كلام قوشجى راجع بوده‌

و ضمير در « انّه » بمعناى « شأن » مى‌باشد.

قوله: مشكّل: يعنى جسمى كه شكلش در آب يا بلّور منتقش گرديده.

قوله: انطبع صورته فيها: ضمير در « صورته » به مشكّل و در « فيها » به‌