قوله: ناعتا له: حال است از ضمير « هو » در و هو غير قائم يعنى اينطور

نيست كه اين معلوم كلّى و جوهرى قائم به ذهن بوده در حاليكه صفت براى ذهن‌

باشد تا از باب قيام بموصوف وابسته و قائم به ذهن فرض گردد.

قوله: بل حاصل فيه: يعنى حاصل فى الذّهن.

قوله: فحينئذ لا يرد الاشكال: كلمه « حينئذ » يعنى حين يفترق القائم بالذّهن‌

من الحاصل فيه.

شرح عربى: و تصوّره انّه اذا فرض مشكّل محفوضا بمرآت من بلّور او ماء من جميع‌

الجوانب بحيث انطبع صورته فيها فههنا امران:

احدهما: شيئ ليس قائما بالمرآت و لكنّه فيها و هو ذو الصّورة.

و ثانيهما: شيئ قائم بالمرآت و هو نفس الصّورة المنطبعة فقس عليه ما فى‌

مرآت الذّهن هذا مذهبه و فيه ما فيه.

ترجمه: و تصوّر كلام قوشجى آنستكه بگوئيم:

وقتى جسمى مشكّل را كه در وسط آئينه‌اى از بلّور يا آب واقع شده و آب‌

يا آئينه از جميع جوانب بآن احاطه نموده بطورى كه صورت آن جسم در ايندو

متشكّل و منطبع مى‌باشد ملاحظه كنيم در اينجا دو امر وجود دارد:

1- شيئ كه قائم به آئينه نبوده ولى در عين حال در آئينه مى‌باشد و آن‌

صاحب شكل و صورت مى‌باشد.

2- شيئ كه قيامش به آئينه است و آن نفس صورت و شكلى است كه‌

در آئينه منتقش گرديده و پس از تصوّر اين امثال مى‌توان آنچه در آئينه ذهن منطبع‌

مى‌گردد بآئينه خارجى و صورت در آن قياس كنى و اينست مرام و مسلك‌

قوشجى ولى بنظر ما در آن اشكال و مناقشه مى‌باشد.