5- « ما أدرى أتقىّ ثمّ أم نقىّ»

8- سه آيه زير را تركيب كرده و اعراب كلماتشان را بيان كنيد:

الف: «أأنتمأنشأتم شجرتها أم نحن المنشئون» ( ألواقعة: 56- 72)

ب: «سواءعليهم أستغفرت لهم أم لم تستغفر لهم لن يغفر اللّه لهم إنّ اللّه لا يهدى القوم الفاسقين» ( ألمنافقون: 63- 6)

ج: «... أفلا تبصرون أم أنا خير من هذا الّذي هو مهين و لا يكاد يبين» ( ألزّخرف: 43- 51- 52)

جواب‌

1- ام به معناى عطف بوده و آن بر دو قسم است: متصله و منفصله.

معناى ام متصله: بواسطه « ام » متّصله از تعيين يكى از دو امر سؤال و پرسش مى‌شود با اين فرض كه سائل به ثبوت يكى از آن دو علم و يقين دارد منتهى معينا برايش معلوم نيست.

معناى ام منفصله: ام منفصله به معناى « بل » با همزه مى‌باشد.

فرق « ام » متصله با « او » و « امّا » آن است كه در سؤال با « او » و « امّا » سائل به هيچ يك از متعاطفين (معطوف و معطوف عليه) آگاه نيست ولى در سؤال با « ام » همانطورى كه گفتيم سائل بطور مبهم مى‌داند يكى از آن دو ثابت است منتهى معيّنا به آن عالم نمى‌باشد.

فرق ديگر آنكه در جواب سؤال با « ام » بايد بطور معيّن پاسخ سائل را داد ولى در جواب سؤال با « او » يا « امّا » مى‌توان « نعم » يا « لا » را آورد

2- شرائط استعمال « ام » متصله سه تا است باين شرح:

الف: بايد قبل از آن همزه واقع شود مانند: أزيد عندك ام عمرو

ب: بايد بعد از « ام » لفظى مماثل با آنچه بعد از همزه آمده بيايد لذا اگر بعد از همزه اسم آمده بعد از ام نيز بايد اسم بيايد مانند مثالى كه گذشت و اگر فعل آمده بعد از آن نيز بايد فعل بيايد مانند: