1- دلالت تصوّريّه‌

دلالت تصوّريّه آنستكه ذهن انسان بمجرّد صدور لفظ از لافظ بمعناى آن منتقل شود اگرچه بدانيم كه معنا مقصود لافظ نيست همچون انتقال ذهن بمعناى حقيقى در دقّت استعمال لفظ در معناى مجازى با اينكه معناى حقيقى مقصود متكلّم نيست.

و مانند انتقال ذهن بمعنا از لفظ صادر از ساهى و نائم و غالط.

2- دلالت تصديقيّه‌

دلالت تصديقيّه آنستكه لفظ بر معنائى كه مقصود و مراد متكلّم است و وى از استعمال لفظ آنرا اراده كرده دلالت نمايد.

البتّه تحقّق اين دلالت موقوف است بر چند چيز:

1- احراز اين معنى كه متكلّم در مقام بيان و افاده است.

2- تحصيل اين امر كه متكلّم قصد جدّى داشته و در مقام هزل و شوخى نيست.

3- معلوم باشد كه متكلّم معنا را قصد داشته و بآن شعور و التفات دارد.

4- قرينه‌اى بر اراده خلاف موضوع‌له نصب نكرده باشد چه آنكه با بودن چنين قرينه‌اى دلالت تصديقيّه بر طبق قرينه نصب شده مى‌باشد.

بيان مراد

مرحوم مصنّف در اينمقام بشرح اين نكته مى‌پردازد كه دلالت لفظ بر معنا تابع اراده متكلّم است يعنى در صورتى مى‌توان گفت مدلول لفظ كذائى فلان معنا است كه متكلّم در وقت استعمال لفظ معناى مزبور را اراده نموده باشد و قبل از توضيح اين معنا و اينكه در چه دلالتى تبعيّت مزبور معتبر است اقسام دلالت و تعريف هركدام را بشرح زير بيان مى‌فرمايند:

دلالت بر دو قسم است: