وجدان استعماله فى لسان العرب كما وقع ذلك لعلم الهدى السّيّد المرتضى « قدّس سرّه»، فانّه كان يجرى اصالة الحقيقة فى الاستعمال، بينما انّ اصالة الحقيقة انّما تجرى عند الشّكّ فى المراد لا فى الوضع، كما سيأتى.

و امّا النّحو الثّانى: فالمرجع فيه لا ثبات مراد المتكلّم الاصول اللّفظيّة و هذا البحث معقود لاجلها، فينبغى الكلام فيها من جهتين:

اوّلا: فى ذكرها و ذكر مواردها.

ثانيا: فى حجّيّتها و مدرك حجّيّتها.

امّا من الجهة الاولى، فنقول:

اهمّ الاصول اللّفظيّة ما يأتى.

[بخش سوّم (171- 132)]

ترجمه:

مبحث دوازدهم: اصول لفظيّه‌

مقدّمه‌

معلوم باشد كه شكّ در لفظ به دو صورت تحقّق پيدا مى‌كند:

1- آنكه شكّ شود در وضع لفظ براى معنائى از معانى.

2- آنكه شكّ در مراد از آن بوده با اينفرض كه علم بوضع حاصل مى‌باشد مثل اينكه شكّ كنيم مقصود متكلّم از اينكه گفته « رأيت اسدا» معناى حقيقى آن بوده يا مجاز اراده كرده است با توجّه باينكه مى‌دانيم لفظ « اسد » براى حيوان درّنده وضع شده و موضوع‌له آن رجل شجاع نيست.

امّا صورت اوّل: پس بايد بگوئيم:

بحث سابق بخاطر همين امر منعقد و مطرح گرديد تا علائمى كه مثبت حقيقت يا مجاز بوده بيان گردد يعنى بواسطه‌اش وضع يا عدم وضع ثابت گردد.

و در اينمقام مى‌گوئيم:

در اثبات اوضاع هرلغتى رجوع به علامات مزبور و اشباه آن نظير تنصيص اهل لغت امرى است لازم و ضرورى و بمجرّد اينكه فلان لفظ در معناى كذائى استعمال مى‌شود نمى‌توان اثبات وضع نمود و اينمقدار كافى براى آن نيست كه‌