شرح عربى:

هذا باب المعرب و المبنىّ‌

و الاسم منه، اى بعضه متمكّن و هو معرب، جار على الاصلى و بعضه الآخر غير متمكّن و هو مبنىّ، جار على خلاف الاصل.

و انّما يبنى لشبه، فيه، من الحروف، متعلّق بقوله، مدنى، اى مقرّب له.

و احترز به عن غير المدنى و هو ما عارضه ما يقتضى الاعراب كاىّ فى الاستفهام و الشّرط، فانّها اشبهت الحروف فى المعنى، لكن عارضها لزومها الاضافة.

ترجمه و شرح:

مبحث معرب و مبنى‌و تقسيم اسم به آن دو

مصنّف گويد:

اسم بردو قسم است: معرب و مبنى.

اسم در صورتى مبنى مى‌شود كه به حروف شباهت مدنى داشته باشد.

شارح گويد:

كلمه « منه » در متن بمعناى « بعضه » مى‌باشد يعنى لفظ « من جارّه» تبعيضيّه است بنابراين معناى عبارت چنين مى‌شود:

بعضى از اسماء متمكّن بوده كه بآن معرب نيز مى‌گويند، اين اسماء براصل و قاعده اوّلى جارى هستند.

و برخى ديگر از آنها غير متمكّن يعنى مبنى هستند، اين گونه اسماء برخلاف اصل و قاعده مزبور جارى شده‌اند.

توضيح و شرح‌

اساسا كلمات باين منظور وضع و جعل شده‌اند كه متكلّمين در وقت اداء مقصود بمخاطبين آنچه را كه نيّت و اراده كرده‌اند تفهيم نموده و در مقابل مستمعين نيز بواسطه گوش فرادادن به سخنان ايشان مطالبى را كه مراد است‌