الف: آنجائيكه در ملابس و جزئى از اجزاء مبتداء ضميرى باشد كه به خبر رجوع كند مانند:

رجل صاحب غلامه (صاحب غلامش مردى است).

شاهد در « رجل » بوده كه خبر براى « صاحب غلامه» است و چون ضمير در « غلامه » به آن راجع است بمنظور جلوگيرى از اضمار قبل از ذكر لازم است آنرا مقدّم بياوريم.

ب: آنجائيكه در ملابس مبتداء ضميرى باشد كه بملابس خبر عود كند مانند:

فى الدّار غلام صاحبها (غلام صاحب‌خانه در خانه مى‌باشد).

شاهد در « فى الدّار» است كه متعلّق باستقرّ بوده و خبر از براى « غلام صاحبها» است و چون ضمير در « صاحبها » كه جزئى از مبتداء است به « الدّار » كه ملابس خبر است رجوع مى‌نمايد از اينرو براى جلوگيرى از اضمار قبل از ذكر خبر را مقدّم آورده‌ايم.

قوله: اذا عاد عليه: ضمير در « عليه » به خبر راجع بوده كه مقصود از آن ملابس خبر مى‌باشد.

شرح عربى:

تنبيه‌

عبارة ابن الحاجب فى هذه المسئلة: او لمتعلّقه ضمير فى المبتداء.

قال المصنّف فى نكته على مقدّمة ابن الحاجب:

هذه عبارة غلقة على المتعلّم و لو قال: او كان فى المبتداء ضمير له، كفاه انتهى.

و انت ترى ما فى عبارة المصنّف هنا من الغلاقة و كثرة الضّمائر المقتضية للتّعقيد و عسر الفهم و كان يمكنه ان يقول كما فى الكافيه: