بعد از تمام موصولات لازم است صله‌اى كه برضمير لايق با آنها مشتمل است واقع شود.

شارح گويد:

ضمير مضاف اليه در « كلّها » به موصولات راجع است و ضميرى كه در صله مى‌باشد نامش عائد است زيرا به موصول عود مى‌كند.

و مقصود از لايق بودن ضمير آنستكه از حيث افراد و تذكير و غير ايندو يعنى تثنيه و جمع و تأنيث با موصول مطابق باشد چنانچه مى‌گوئيم:

جائنى الّذى قام ابوه: كه ضمير در « ابوه » با « الّذى » از حيث افراد و تذكير مطابق است.

ناگفته نماند در ضميرى كه در صله « من » و « ما » واقع مى‌شود دو وجه جايز است:

الف: آنكه با لفظ آنها مطابق آورده شود، يعنى مفرد مذكّر بيايد مانند:

و منهم من يمشى على بطنه كه ضمير در « يمشى » با « من » از حيث افراد و تذكير مطابق مى‌باشد.

ب: آنكه با معنا و مقصود از آنها موافق بيايد يعنى اگر مقصود از « من » مثلا جمع است ضمير نيز جمع بيايد مثل اينكه بگوئيم:

و منهم من ان سئلتهم اجابوبك.

( از ايشان كسانى هستند كه اگر سؤال كنى ايشانرا جواب تو را خواهند داد).

كه بقرينه ضمير در « سئلتهم » معلوم مى‌شود مراد از « من » جمع مذكّر مى‌باشد.

قوله: تلزم بعدها: يعنى بعد از موصولات.

قوله: يسمّى العايد: ضمير نائب فاعلى در « يسمّى » به ضمير راجع است.

قوله: مطابق له: ضمير در « له » به موصول راجع است.

قوله: و غيرهما: يعنى غير افراد و تذكير كه تثنيه و جمع و تأنيث باشد.