كلمه « ذه » بسكون هاء
بوده و « ذه » بكسر هاء
است و هردو از الفاظى هستند كه با آنها بمفرد مؤنّث اشاره مىكنند و غير از ايندو
لفظ الفاظى ديگر وجود دارند كه جملگى براى اشاره به مفرد مؤنّث اشاره مىكنند و
غير از ايندو لفظ الفاظى ديگر وجود دارند كه جملگى براى اشاره به مفرد مؤنّث وضع
شدهاند و آنها عبارتند از:
ذهى با ياء، و تى و تا و ته (كه مانند ذه) مىباشد يعنى داراى سه وجه
است باين شرح:
1- ته:
بكسر تا و سكون هاء.
2- ته:
بكسر تاء و هاء.
3- تهى:
بكسر تاء و ثبوت ياء.
و حاصل كلام آنكه با اين الفاظ صرفا بمفرد مؤنّث اشاره مىشود نه غير
آن.
سپس مصنّف گويد:
ذان و تان براى اشاره به تثنيه در حالت رفعى بوده و در غير حالت رفعى
با ذين و تين اشاره مىكنند.
شارح گويد:
لفظ « ذان » تثنيه « ذا » بوده كه در وقت تثنيه « الف » را از آن حذف كردهاند و جهتش
اينستكه الف مذكور ساكن بوده و پس از آوردن الف تثنيه التقاء ساكنين بين آندو شد
از اينرو الف اصلى كلمه را كه الف اوّلى باشد حذف نمودند.
با اين لفظ به تثنيه مذكّر در حالت رفعى اشاره مىنمايند.
و لفظ « تان » تثنيه « تا » بوده كه در وقت ساختن صيغه
تثنيه « الف » آنرا حذف
نمودند و جهتش همان است كه در تثنيه « ذا » بيان شد.
با اين لفظ به تثنيه مؤنّث در حالت رفعى اشاره مىشود.
قابل ذكر و توجّه است كه از بين تمام الفاظ مفرد مؤنّث صرفا « تا » را از اين جهت تثنيه بستهاند
تا بدينوسيله از التباس برحذر مانده و اشتباهى واقع نشود چه آنكه برخى از الفاظ
مفرد را اگر تثنيه مىبستند با تثنيه « ذا » كه مفرد مذكّر است اشتباه