استعمال نشده باشد.

قول دوّم: آنكه بعلمى مرتجل گويند كه پيش از علميّت در معناى ديگر استعمال شده ولى از نظر ما مجهول است يعنى نمى‌دانيم كه در چه استعمال مى‌شده و از چه معنائى به علميّت انتقال داده شده است.

و بهرتقدير مثال علم مرتجل مانند: سعاد كه علم است براى زنى و ادد كه براى مردى علم قرار داده شده است.

علم بالغلبة: آنست كه نه منقول بوده و نه مرتجل.

ابو حيّان در كتاب ارتشاف در تفسير آن چنين آورده:

علم بالغلبة: آنستكه هم در علم و هم در غير آن بكار رود ولى استعمالش در علميّت غالب باشد.

قوله: بعد استعماله فى غيرها: ضمير در « استعماله » به علم و در « غيرها » به علميّت راجع است.

قوله: من مصدر: متعلّق است به « منقول ».

قوله: لم يسبق له استعمال فى غير العلميّة: ضمير در « له » به علم راجع است.

متن: «77»

تجزيه و تركيب‌

و: عاطفه.

جملة: مبتداء و خبرش محذوف بوده و تقدير كلام چنين است:

و منه جمله، و اينجمله اسميّه معطوف است به جمله و منه منقول.

و: عاطفه.

ما: موصوله، مبتداء و خبرش محذوف است كه « منه » باشد.