شرح عربى:

تنبيه‌

الضّمير « ايّا » و اللّواحق له عند سيبويه حروف تبيّن الحال.

و عند المصنّف اسماء مضاف اليها.

و فى اختيار لا يجيئ الضّمير المنفصل اذا تأتّى ان يجيئ الضّمير المتّصل، لما فيه من الاختصار المطلوب الموضوع لاجله الضمّير، فان لم يتأت بان تأخّر عنه عامله او حذف او كان معنويّا او حصر او اسند اليه صفة جرت على غير من هى له فصّل.

و يأتّى المنفصل مع امكان المتّصل فى الضّرورة كما سيأتى.

ترجمه و شرح:

تنبيه‌

شارح گويد:

در ضمائر منفصل منصوب لفظ « ايّا » ضمير بوده و آنچه بآن ملحق است يعنى « ه، هما، هم، ها، هنّ، ك، كما، كم، كنّ، ى، نا» از نظر رأى ارباب دانش مورد اختلاف مى‌باشد.

سيبويه آنها را حروفى مى‌داند كه بيان‌گر حال و نماينده آن از حيث افراد و تثنيه و جمع، غائب و حاضر و تكلّم مى‌باشند.

ولى مصنّف آنها را اسم و مضاف اليه « ايّا » مى‌داند.

عدم جواز اتيان بضمير منفصل‌مگر در موارد ضرورت و بيان‌اين موارد

مصنّف گويد:

در حال اختيار و با امكان آوردن ضمير متّصل نمى‌توان از ضمير