باب (مطلق و مقيّد)

بحث اوّل [تعريف مطلق‌]

تعريف مطلق: مطلق عبارتست از آنكه دلالت كند بر معنائى كه در جنس خود شيوع داشته باشد مانند: رجل در مثال: اكرم رجلا.

تعريف مقيّد: مقيّد آنستكه، برخلاف مطلق شيوع در جنس خود نداشته باشد، مانند: رجل عادل در مثال: اكرم رجلا عادلا.

بحث دوّم الفاظ مطلق‌

براى مطلق الفاظى وضع شده نظير اسم جنس همچون: رجل.

و علم جنس مانند: اسامه.

و نيز مثل نكره در سياق اثبات مانند: جاء احد.

تنبيه‌

اخذ باطلاق متوقّف است به سه مقدّمه:

1- متكلّم در مقام بيان تمام مرادش باشد نه اهمال و اجمال.

2- قرينه بر تعيين فرد وجود نداشته باشد.

3- قدر متيقّن در مقام تخاطب موجود نباشد.

بعد از تحقّق اين سه مقدّمه اگر كلامى مطلق وارد شد، ميتوان باطلاقش اخذ نمود و اين اطلاق را در مقابل اطلاقى قرار ميدهند كه توسعه و شمولش مستند به وضع باشد و اصطلاحا از آن به عموم تعبير مى‌كنند.