نباشد، مانند: معرفت باحكام شرعى، چه آنكه در تحقّق اين معرفت امور غيرمقدور هيچ دخالتى ندارند.

و نيز در تعريف واجب معلّق فرموده:

واجب معلّق واجبى است كه تحقّق و حصولش بامورى بوده كه در قدرت مكلّف نباشد همچون، حجّ نسبت بايّام موسم چه آنكه حصول و تحقّق حجّ قطعا موقوف است به فرا رسيدن موسم و بديهى است كه اينمعنا در اختيار بشر نمى‌باشد.

رأى مرحوم شيخ اعظم در واجب معلّق‌

مرحوم شيخ اعظم واجب معلّق را كه از مخترعات صاحب فصول است را منكر بوده و ميفرمايند:

واجب معلّق به تفسيرى كه صاحب فصول براى آن نموده همان واجب مشروط بوده و قسم عليحده‌اى نيست.

منشاء فرمايش شيخ اعظم عليه الرّحمه‌

مؤلّف گويد:

منشاء فرموده شيخ اعظم آنستكه، شرط و قيد بعقيده ايشان بمادّه رجوع مى‌كند نه هيئت، بنابراين، هم در واجب مشروط و هم در واجب معلّق وجوب كه مفاد هيئت است فعلى بوده ولى واجب كه مادّه بر آن دلالت دارد استقبالى ميباشد و بعبارت ديگر:

حصول واجب در هردو (واجب معلّق و واجب مشروط) مشروط قرار داده شده است و در آن فرقى نيست بين اينكه شرط تحقّق واجب در اختيار ما