عكس ندارد و بفرض عكس هم داشته باشد غير از جزئى چيز ديگرى نيست .

شارح گويد :

مثلا در ضرب دوّم براى اثبات نتيجه ميگوئيم :

اين نتيجه صادق است بدليل اينكه عكس صغرى را صغرى قرار داده و با كبرى منضمّ مى‌كنيم و قياسى باين شكل تشكيل ميدهيم .

لا شئ من الحيوان بشجر و كلّ انسان حيوان .

و چنانچه ملاحظه مى‌شود قياس بشكل چهارم مى‌باشد آنگاه مكان صغرى را با جاى كبرى عوض ميكنيم و قياس باين شكل در مى‌آيد :

كلّ انسان حيوان و لا شى من الحيوان بشجر و آن بصورت شكل اوّل است و نتيجه‌اش عبارت است از : « لا شئ من الانسان بشجر » و عكس آن « لا شئ من الشجر بانسان » است كه همان نتيجه مطلوب مى‌باشد .

متن : و فى الثالث ايجاب الصغرى و فعليّتها مع كلّيّة احديهما

ترجمه :

شرط شكل سوّم‌

در شكل سوّم شرط است كه صغرى موجبه و فعلى بوده و يكى از دو مقدّمه كلّى باشد .

حاشيه : قوله : ايجاب الصغرى و فعليّتها :

لانّ الحكم فى كبراه سواء كان ايجابا او سلبا على ما هو اوسط بالفعل كما مرّ، فلو لم يتّحد الاصغر من الاوسط بالفعل بان لا يتّحد اصلا و يكون الصّغرى سالبة او يتّحد لكن لا بالفعل و يكون الصّغرى موجبة ممكنة لم يتعدّ الحكم من الاوسط بالفعل الى الاصغر .

آثار الباقية في شرح الحاشية، ص