حاشيه : قوله : و لا عكس للبواقى :

اى فى السّوالب الباقيه و هى تسع :

الوقتيّة المطلقة و المنتشرة المطلقة و المطلقة العامّه و الممكنة العامّه من البسائط .

و الوقتيتان و الوجوديّتان و الممكنة الخاصّه من المركّبات .

ترجمه : مرحوم محشّى در ذيل كلام مصنّف يعنى « و لا عكس للبواقى » ميفرمايد :

مقصود از « بواقى » باقى از سوالب موجّهه است كه نُه‌تا مى‌باشند چهارتا از بسائط و پنج‌تا از مركّبات امّا چهارتاى بسيط عبارتند از :

وقتيه مطلقه، منتشره مطلقه، مطلقه عامّه و ممكنه عامه .

و امّا پنج‌تاى مركّب عبارتند از :

وقتيه، منتشره، وجوديّه لا ضروريّه، وجوديه لا دائمه و ممكنه خاصّه .

حاشيه : قوله : بالنقض .

اى بدليل التّخلّف فى مادة بمعنى انّه يصدق الاصل فى مادّة بدون العكس فيعلم بذلك انّ العكس غير لازم لهذا الاصل .

و بيان التخلّف فى تلك القضايا انّ اخصّها و هى الوقتيّه قد تصدق بدون العكس، فانّه يصدق « لا شئ من القمر بمنخسف وقت التّربيع لا دائما » مع كذب « بعض المنخسف ليس بقمر بالامكان العام » لصدق نقيضه و هو « كلّ منخسف قمر بالضّرورة » .

و اذا تحقّق التّخلّف و عدم الانعكاس فى الاخصّ تحقّق فى الاعم، اذ العكس لازم للقضيّة فلو انعكس الاعم كان العكس لازما للاعمّ و الاعمّ لازم للاخصّ و لازم اللّازم لازم، فيكون العكس لازما للاخصّ ايضا و قد بيّنا عدم انعكاسه هذا خلف .

آثار الباقية في شرح الحاشية، ص