كرات هركدام نسبت به هم حالاتى دارند از جمله حالات قمر نسبت به خورشيد و زمين است : بعقيده علماء قديم و جديد ماه از خورشيد كسب نور مى‌نمايد و چون از كره آفتاب بمراتب كوچك‌تر است از اينرو هميشه نيمى از آن‌كه مواجه با خورشيد بوده روشن و نيم ديگرش تيره و تاريك است . با توجه باينمقدمه، شرح حالات قمر نسبت به كره آفتاب بطور اجمال و خلاصه از اينقرار است :

كره ماه نسبت بخورشيد پنج حالت دارد :

محاق، هلال، تربيع اوّل، بدر، تربيع دوّم .

محاق : آنستكه كره ماه با كره آفتاب در يك برج و يك درجه با هم جمع شوند كه از ن اصطلاحا به اجتماع نام مى‌برند، در اينحال نيمه تاريك ماه بطرف زمين بوده و از نور آن هيچ ديده نميشود و آن شب آخر ماه است .

هلال : آنستكه ماه تقريبا بقدر دوازده درجه از آفتاب دور شده كه در اينصورت از نيمه روشن فقط مقدار خيلى ناچيزى كه رأس جرم باشد ديده مى‌شود، ناگفته نماند كه هلال در تسديس واقع ميشود يعنى يك ششم از فلك را در اينحال طى نموده است .

تربيع اوّل : آنستكه ماه يك چهارم از فلك را پيموده باشد و در اين حال چون خورشيد در حضيض واقع است هرگز خسوف رخ نميدهد .

بدر : آنستكه ماه بقدر نصف از فلك را پيموده باشد كه اصطلاحا بآن مقابله گويند يعنى ماه و خورشيد در مقابل يكديگر واقع ميشوند و كره زمين بين ايندو است در اينحال تمام نيمه روشن قمر بطرف اهل زمين مى‌باشد، لازم بتذكر است كه اگر مقابله ايندو كره در حوالى عقده رأس و ذنب واقع شود سايه زمين بروى ماه افتاده و خسوف پيش مى‌آيد .

آثار الباقية في شرح الحاشية، ص