6- افعيينا بالخلق الاوّل‌ ( آيا در افرينش اوّل درمانده و عاجز شديم).

يعنى عاجز و درمانده نشديم و اين معنى مقتضاى همزه مى‌باشد

الكلام الغني،شرح فارسى بر باب اول مغنى ؛ ج‌1 ؛ ص71

س مصنّف مى‌گويد:

و بخاطر اينكه اين همزه مفيد نفى ما بعدش بوده لاجرم اگر مضمون، بعد منفى باشد با ملاحطه همزه مثبت مى‌گردد زيرا نفى نفى اثبات مى‌باشد و از همين قبيل است آيه شريفه:

أليس اللّه بكاف عبده‌ ( آيا اينطور نيست كه خداوند بنده‌اش را كفايت ميكند).

يعنى حقتعالى بنده‌اش را كفايت مى‌نمايد چه آنكه جمله ليس اللّه بكاف عبده منفى است.

و مقتضاى همزه نفى اين نفى است در نتيجه معنا مثبت مى‌باشد از اينرو حقتعالى جمله « و وضعنا» را كه مثبت است به جمله منفى‌ «المنشرح لك صدرك» عطف كرده.

زيرا معناى اينجمله شرحنا بوده كه آن مثبت است.

و مثل اين آيه است آيه شريفه:

الم يجدك يتيما فآوى و وجدك ضالّا فهدى‌ ( آيا اينطور نيست كه تو را حقتعالى يتيم يافت پس پناه داد و نيز تو را متحير ديد پس از آن رهائى داد).

در اين آيه نيز جمله‌ «ووجدك الخ» كه مثبت است به « الم يجدك» كه منفى است عطف شده زيرا در واقع جمله مزبور مثبت بوده نه منفى چه آنكه معنايش وجدك يتيما مى‌باشد و همچنين است آيه شريفه:

الم يجعل كيدهم فى تضليل و ارسل عليهم طيرا ابابيل‌ ( آيا اينطور نيست كه مكر و حيله ايشان را حقتعالى تباه ساخت و برايشان پرنده‌گان ابابيل را فرستاد).

در اين آيه نيز جمله‌ «وارسل الخ» كه مثبت است بر « الم يجعل الخ» كه منفى است عطف شده و بخاطر همين نكته است كه قول جرير درباره عبد الملك كه گفته: