مصاديق واقعى پرستش از مصداق نماها و شبه عبادت ها، ايفاء نمايد .

آگاهى دقيق از واقعيت انگيزه و راه شناسايى آن در گرو تحليل انگيزه موحدان و مشركان است كه اگر انگيزه هر دو گروه در قالب خاصى ريخته شود در جداسازى عبادت از «عبادت نما» موفق خواهيم بود .

البته درباره انگيزه خاص عارفان و سالكان از عبادت سخن نمى گوييم زيرا سخن درباره آنان كه كانون وجودشان توحيد است هدف ما را تأمين نمى كند آنچه كه مى تواند به تحديد عبادت كمك شايان نمايد انگيزه فراگير عموم موحدان و يا مشركان است .

نخست انگيزه موحدان را بيان مى كنيم، سپس به بيان انگيزه بت پرستان مى پردازيم:

انگيزه موحدان را مى توان در سه چيز خلاصه كرد كه در حقيقت به يك چيز برمى گردد:

1 . دست نياز به درگاه مى بريم چون آفريدگار جهان و انسان است .

2 . او علاوه بر آفريدگارى، «رب» و مدبر و كارگردان جهان هستى است و احياء و اماته، رزق و روزى در دست او است .

3 . سرنوشت پرستشگر در اين جهان و در جهان ديگر از نظر مغفرت و شفاعت در دست او است .

و اگر بخواهيم اين سه انگيزه را در يك جمله خلاصه كنيم بايد بگوييم: عبادت خضوعى است كه اعتقاد به «الوهيت» طرف سرچشمه مى گيرد و چون او را خدا ـ كه داراى شئون سه گانه است ـ مى داند ـ لذا ـ در برابر او خضوع مى كند .