20 مفعول فيه‌

در مثال‌هاى زير:

1. « جاء الاستاذ صباحا؛ استاد بامداد آمد».

2. « وقفت خلف المعلّم؛ در پشت معلّم ايستادم».

به نقش « صباحا » و « خلف » دقّت كنيد، در مثال اول « صباحا » زمان آمدن استاد را بيان مى‌كند. از اين‌رو، مى‌توان معناى جمله بالا را با اين عبارت نيز بيان كرد: « جاء الاستاذ في صباح»

در مثال دوّم، « خلف » مكان ايستادن متكلم را بيان مى‌كند، به طورى كه مى‌توان قبل از آن حرف « في » را در تقدير گرفت؛ يعنى: « وقفت في خلف المعلّم»

به كلماتى مانند « صباحا » و « خلف » كه زمان يا مكان وقوع فعل را بيان مى‌كنند، « مفعول فيه» گويند؛ به عبارت ديگر: به كلماتى كه در جمله معناى « فى » را مى‌رسانند، مفعول فيه گويند. [1]

اعراب مفعول فيه و عامل آن‌

1. مفعول فيه يا ظرف، هميشه منصوب است. بنابراين در جملاتى مانند « جاء الاستاذ في صباح»، كلمه « صباح » مفعول فيه نيست، زيرا ذكر حرف جرّ « في » مانع اعراب نصب آن شده است. [2]

[1] . در نحو به مفعول فيه، ظرف گفته مى‌شود.

[2] . در تركيب جمله مذكور مى‌گوييم: « جاء » فعل و « الاستاذ » فاعل و « في صباح» جار و مجرور متعلّق به « جاء ».