تعديه افعال لازم‌

1. به وسيله باب افعال و تفعيل‌

« ذهب زيد؛ زيد رفت» « اذهبت زيدا؛ زيد را بردم».

« فرح زيد؛ زيد خوشحال شد»- « فرحت زيدا؛ زيد را خوشحال كردم»

در مثال بالا « ذهب » و « فرح » كه توان نصب مفعول به را نداشتند، با رفتن به باب افعال و تفعيل، داراى « مفعول به» شدند.

2. به وسيله حرف « باء تعديه»

به عبارت زير توجّه كنيد:

« ذهب زيد؛ زيد رفت»- « ذهب زيد بعمرو؛ زيد عمرو را برد»

در اين عبارت، « ذهب » كه فعل لازم بوده با كمك « باء » متعدّى شده و با كلمه « عمرو » ارتباط برقرار كرده است.

تبصره: توضيحى در مورد كاربرد حروف جر

به فعل‌هايى مانند: « قعد و خرج» كه لازم هستند توجّه كنيد

« مريض نشست»- « قعد المريض»

« على خارج شد»- « خرج علي»

اگر بخواهيم بگوييم « مريض بر تخت نشست- على از منزل خارج شد» خواهيم گفت: « قعد المريض على السرير- خرج علي من البيت».

حروف جر وسيله ارتباط فعل با اسم ما بعد خود بوده و به اسم ما بعد خود جر مى‌دهند.

تبصره: آيا مى‌دانيد تفاوت « باء تعديه» با مواردى مانند « قعد المريض على السرير» چيست؟

در مثال « قعد المريض على السرير» معناى « قعد » بعد از آمدن حرف جر تغييرى نكرده است؛ يعنى قبل از آمدن حرف جر و بعد از آن معناى « قعد؛ نشست» است، ولى در مثال « ذهب زيد بعمرو» قبل از آمدن حرف جر، « ذهب » به معناى « رفت » بوده و بعد از آمدن حرف جر به معناى « برد » است؛ يعنى با آمدن حرف جر، معناى ذهب به گونه‌اى تغيير يافته كه محتاج « مفعول » شده است.

بايد توجّه داشت كه تنها حرف جرّى كه صلاحيت اين تغيير را دارد، حرف جر « باء » است و بقيه حروف جر فقط وسيله ارتباط فعل با اسم مابعد هستند و هيچ‌گونه‌