17 جملات فعليه غير ساده « افعال ناقصه»

همان‌طور كه در گذشته اشاره كرديم، جملات فعليه غير ساده جملاتى‌اند كه معناى آنها با فعل و مسند اليه آن كامل نمى‌شود، بلكه به جزء سوم هم نياز دارند.

1. « كان البيت نظيفا؛ خانه تميز بود».

2. « صار الثوب قصيرا؛ لباس كوتاه شد».

3. « ليس زيد قويّا؛ زيد قوى نيست».

در مثال [1]، « كان » بر سر دو كلمه « البيت » و « نظيفا » وارد شده است كه مى‌توان گفت: قبل از دخول « كان » مبتدا و خبر بوده‌اند (البيت نظيف) و از نظر معنا « نظيف بودن» را براى « البيت » ثابت مى‌كند. [1]

البته چون صيغه « كان » ماضى است، اين معنا را در زمان گذشته مى‌رساند و در مثال « يكون البيت نظيفا»، چون فعل « يكون » مضارع است، زمان آن حال يا آينده است.

بنابراين به‌طور خلاصه مى‌توان گفت: « كان » براى نسبت مسند اليه به امرى در زمان گذشته آورد مى‌شود. در مثال [3]، « ليس » بر سر مبتدا و خبر داخل شده است (زيد قوي) بنابراين: « ليس بر نفى نسبت دلالت دارد».

نكته‌اى در مورد زمان « ليس »

در صورتى كه زمان خاصّى در جمله ذكر نشود، « ليس » بر زمان حال دلالت دارد با مانند

[1] . دقّت كنيد كه در جمله مذكور، معناى مفيدى از تركيب كان و مرفوع آن، يعنى « البيت » حاصل نمى‌شود و حتما به جزء سوم، يعنى « نظيفا » نياز داريم. اين دقت را در جملات ديگر داشته باشيد.