شايد مثال ساده شناخت جمله اسميه، به واسطه تقدّم اسم، در تقريب مطلب مفيد باشد. تعريف مذكور از جمله اسميه، ناشى از نگاهى غير نظام‌مند به جمله است كه نتيجه‌اى جز غفلت نوآموزان در جملاتى چون‌ «مَنْ يُضْلِلِ اللَّهُ»* نخواهد داشت. نوآموزى كه بدون دخالت در پايه‌ريزى و ساختمان جمله، به شناخت جمله مذكور مى‌رسد، گاه به اسميه بودن جمله حكم مى‌كند و اين نمونه‌اى از چالش روش مذكور در جريان آموزش است.

به لحاظ فلسفه علم نحو، مؤلّف، آموزش نحو را شناخت ساختار جمله و اجزاى آن، به ويژه از نظر معنوى مى‌داند و اعراب را به منزله يك قرينه فرض كرده است.

از اين‌رو، اين كتاب، ضمن غافل نبودن از حيث اعرابى، محور اساسى را در شركت دادن دانش‌پژوه در مهندسى جمله قرار داده است. آشناكردن طلّاب با اركان جمله، يعنى مسند و مسند اليه كه اركان جمله است، باعث مى‌شود كه نوآموزان از همان ابتدا ذهن خود را به استوانه‌هاى جمله معطوف كنند. نتيجه روشن است، اين روش مستلزم تغيير، حتّى در بيان تعريف‌هاست، به طورى كه مثلا جمله اسميه نه به واسطه تقدم اسم كه به واسطه تقدّم ركنى كه اسم است، شناخته مى‌شود و نتيجه‌اش، چيزى جز يافتن اركان در مثال بالا از همين نوآموز نيست. در اين مرحله، يعنى شناخت اركان، نوع ارتباط معنوى اركان پراهميت است و جايگاه ويژه‌اى را در مباحث اين كتاب به خود اختصاص داده است.

مرحله بعد، تبيين قيود است. تحليل معنوى قيود و تبيين جايگاه آنها در شناخت جمله، يكى ديگر از ويژگى‌هاى اين كتاب است كه لازمه پذيرش روش بالاست. يعنى شناخت ساختار جمله بدون تحليل معنا، كارى عقيم است، از اين‌رو، براى فرار از اين معضل، مطالب كتاب مأنوس و ملموس شده است.

اين روش باعث مى‌شود كه فراگير به دليل انس با مفاهيم، با ذهنى پويا به دنبال داده‌هاى جمله باشد. او فراگيرى نيست كه ذهن خالى‌اش در برخورد با كلمات در صدد تطبيق داده‌ها با يافته‌ها باشد، بلكه در پى جستن يافته‌ها در بين آنهاست و اين هدف، بس ارزشمند است. اين روش بارها امتحان شده و اثرات آن مثبت ارزيابى شده است، ولى بدون شك، محصول انسان همواره ناقص است و محتاج نقد. باشد كه‌