25 تمييز

به عبارات زير توجّه كنيد:

1. « إشتريت ثلاثين قلما؛ سى قلم را خريدم».

2. « طاب زيد خلقا؛ زيد از جهت اخلاق پاكيزه شد».

كلمات « قلما » و « خلقا » چه نقشى در معناى جمله دارند؟ اگر آنها را از عبارات حذف كنيم چه مشكلى در معنا به وجود مى‌آيد؟

در عبارت «1»، « ثلاثين » يك عدد است و مى‌تواند به اشياى مختلفى دلالت كند، به همين جهت بدون ذكر آن اشياء، مبهم است و كلمه « قلما » اين ابهام را برطرف كرده است.

در عبارت «2»، پاكيزه شدن به « زيد » نسبت داده شده است، ولى اين نسبت به خودى خود يك نسبت مبهم است، زيرا « زيد » از جهات مختلفى مى‌تواند پاكيزه باشد و اگر آن جهت موردنظر، ذكر نشود، مخاطب جهت پاكيزه شدن را متوجّه نمى‌شود. پس در عبارت «2» كلمه « خلقا » جهت پاكيزه شدن « زيد » را بيان كرده است، به عبارت ديگر:

ابهام نسبت را برطرف كرده است.

به كلماتى مانند « قلما » و « خلقا » كه ابهام كلمه يا نسبتى را برطرف مى‌كنند « تمييز » گويند.

تذكّر: در يك جمله ممكن است ابهامات زيادى وجود داشته باشد، اما هرابهامى را تمييز برطرف نمى‌كند؛ مثلا در جمله « زيد رفت»، مى‌توان ابهاماتى را تصور كرد؛ مثل:

به كجا رفت؟ چرا رفت؟ و ... اما براى رفع اين ابهام‌ها از تمييز استفاده نمى‌شود، زيرا تمييز، ابهامى را برطرف مى‌كند كه در ذات شى‌ء يا در نسبت باشد نه در چيزهاى ديگر، مانند زمان و مكان آنها و ...