و اگر تحت رياست وهم باشد بنام متوهّمه و متخيّله ناميده شده است.

پس قواى باطنى با خازن آنها جمعا هفت قسم شدند. بعد از دانستن قواى باطنه سكاكى گفته است: جامع بين دو جمله گاهى عقلى يا وهمى و يا خيالى است نه باين معنى كه عقل ادراك كند يا وهم و خيال درك‌كننده باشند. بلكه باين معنى كه در جامع عقلى عقل تصرف و تدبير در جمع بين دو جمله كند و در جامع وهمى وهم و در جامع خيالى خيال تصرف و تدبير در جمع بين دو جمله نمايد.

و لمّا كان مقرّرا: ظاهر كلام سكاكى مورد ايراد ميشود. زيرا خود او در مثال خفّى ضيّق. و خاتمى ضيّق گفته است در عطف دو جمله بايد تناسب بين مسنداليه و مسند هردو باشد و بهمين جهت اين مثال را صحيح ندانسته. ولى در بيان جامع گفته است جامع يا عقلى است يا وهمى ... بعد هريك را بآنچه كه شرح داده شد بيان نموده. و از اين فهميده ميشود كه بين دو جمله اگر از جهت عقل يا وهم ارتباط و اتصال باشد كافى است. و اين با عقيده خودش و كلام همه بيانيّين مخالف است بهمين جهت مصنف درصدد اصلاح عبارت سكاكى برآمده و گفته:

الجامع بين الشّيئين: عبارت سكاكى در بيان جامع اينطور است «الجامع بين الجملتين امّا عقلى و هو ان يكون بين الجملتين اتّحاد فى تصوّر ما مثل ...» مصنّف كه بنظرش اين عبارت ايراد داشته باين صورت تغيير داده پس گفته «الجامع بين الشيئين امّا عقلّى بان يكون ...» دو تغيير در عبارت مصنف مشاهده ميشود: 1- جملتين را تبديل به شيئين كرده. 2- بجاى تصوّر نكره التصوّر معرفه آورده.