]مقدّمه‌]

هو الحكيم يكى از روشهاى متداول و مشهور در فلسفه اسلامى، شيوه حكمت متعاليه است. اين شيوه كه حاوى تمام اصول و روشهاى فلسفى سابق بر خود است؛ كشف و شهود عارفانه را با استدلال خشك ارسطويى به هم آميخته و طريقى دلپذير و مطبوع را فرا راه محقّقان گشوده است. اصطلاح حكمت متعاليه اوّلين بار توسط حجّة الحق أبو على سينا (428- 370) مطرح گرديد [1]، و پس از آن به دست نام‌آوران فلسفه به صورت روش فلسفى در آمد. يكى از مبتكران و كامل كنندگان اين شيوه فلسفى صدر الدين محمّد شيرازى مشهور به صدر المتألهين يا ملّا صدرا مى‌باشد. اين حكيم عارف و زاهد، پس از تتبّع وافر در فلسفه مشّايى و اشراقى و طىّ مدارج سلوكى عارفانه به شيوه‌اى دست‌يازيد كه سالها پس از او به شيوه فلسفه صدرايى‌

[1] - «شرح اشارات» ج 3 ص 401، ابو على سينا در پى همين تفكّر در اواخر عمر تصميم به نگارش فلسفه‌اى تحت عنوان الحكمة المشرقيين گرفت كه در آن فقط به آراء خود بپردازد، و نام كتاب را از مشرق اتّخاذ كرد كه مقابل حكمت يونانى باشد يا محل اشراقات ربّ از افق دل. در هر صورت مقدمه‌اى منطقى بر آن نگاشت، ولى از اصل آن تا كنون خبرى به دست نيامده است.

لازم به ذكر است كه قبل از اين كتاب، وى به تحرير كتاب «الانصاف» بر همين پايه همت‌گماشته بود، كه فراز و نشيب روزگار آن را در زمان خود شيخ از بين برد. ر. ك: يحيى مهدوى:

«فهرست نسخه‌هاى مصنّفات ابن سينا»، ص 80.