است كه او را از ديگر حيوانات و نباتات و جمادات امتياز مى‌بخشد، و آن قوه‌ى نطق است. و آثارى كه به او اختصاص دارد و بر آن مترتب مى‌باشد همان ادراك معقولات است و تصرف به مقتضاى فكر و درايت در صنايع و شناختن خير از شر و پسنديده از ناپسند است.

كارهاى او نيز از نظر تأثيرى كه در عاقبت او دارند به نيك و زشت تقسيم مى‌شوند كه بدان مستحق ثواب و عقاب مى‌گردد و لوح حقيقت او يا نقش سعادت دائم و يا شقاوت جاودان مى‌گيرد.

و آن‌كس كه اين قوه در او تمام‌تر باشد ظهور كمالات از او ظاهرتر و آشكارتر خواهد بود، و هرآن‌كس در بكارگيرى مقدمات فكرى، به حسب عقل نظرى خود، در راه شناخت خلق قوى‌تر باشد و همچنين در بكار گرفتن آلات بدنى به حسب عقل عملى در راه رهائى از وابستگى‌هاى دنيائى زورمندتر بوده و در بدست آوردن فضائل عملى و علمى ميل و رغبتى بيشتر داشته باشد، بالا رفتن او از نردبانهاى كمال و دارا گشتن او فضائل و احوالى را كه موجب كارهاى نيكويند بيشتر خواهد بود و خاصيت انسانيت در او فراوان‌تر. گوهر ذات او كامل‌تر و او در واقع از ديگر افراد بنى نوع خود باهوش‌تر و عاقل‌تر است. و تفاوت ميان افراد انسانها نيز از تفاوت آنان در دارا بودن اين خاصيت و كمال و نقص آن در آنان آشكارا مى‌گردد.

شروع آشكارى اين خاصيت انسانى در افرادى تحقق يابد كه علوم و فضائل را از راه آموزش فراگيرند و صنعتهاى سودآور را در اثر لطيف بودن اوهام و قدرت طبايع خود دريابند.

برتر از اينان گروهى هستند كه در جستجوى فضائل عقلى مى‌كوشند و در معارف يقينى غوطه مى‌خورند و داراى عقلى كامل‌تر و تفكر و تأملى نيرومندترند.

و برتر از همه مردمى الهى هستند و مردانى ربّانى كه دانشهاى كشفى خود را از راه وحى و الهام از عقل فعّال مى‌گيرند، يعنى آن ملكى كه حقائق را القاء مى‌كند و اخبار و احكام را بدون واسطه گشتن اين اجسام وحى مى‌نمايد.