ادوار اسلامى- خاضع و خاشع است.

در بين متصديان طرق معرفت، به شيخ اكبر با نظر اعجاب مى‌نگرد و در مباحث مربوط به توحيد و در مسائل مربوط به معرفت نفس انسانى، به خصوص مباحث مربوط به نشئات انسانى بعد از موت، او را رجل فريد مى‌داند.

با همه اينها استقلال فكرى خود را در جميع مقامات و مراتب- از مقامات تبتّل تا فنا؛ پايه پايه تا به اقليم خدا- حفظ نموده است و اين خصيصه و روحيه در ادوار تاريخ حكمت و معرفت و فلسفه و ... از مختصات اين حكيم عظيم الشأن است كه:

برخى از غير اهل تحقيق و تدقيق خيال كرده‌اند كه آثار ملا صدرا مشتمل است بر افكار فيلسوفان و عرفاى قبل از او و جان كلام آنكه اين فيلسوف آنچه دارد، از ديگران است و نعوذ باللّه عادت او اين بوده است كه آراى ديگران را بدون ذكر مأخذ نقل كند و به اسم خود مثلا قالب نمايد؛ بعضى ديگر نيز گفته‌اند: وقتى مى‌توان درباره اين حكيم قضاوت كامل و صحيح نمود كه همه كتب و رسائلى كه مورد استفاده او قرار گرفته است، پيدا شود؛ بعضى‌ها نيز موارد سرقت او را نشان داده‌اند و برخى از جاهلان مغرور، كتب او را در سادگى نظير كتابهاى رموز حمزه و امير ارسلان و ... دانسته‌اند.

اگر كسى به حواشى و تعليقات آخوند ملا صدرا بر كتاب شفاى شيخ رئيس مراجعه نمايد و در صدد فهم مشكلات شفا بر آيد، خواهد فهميد كه كليد فهم شفا به دست ملا صدرا بوده است؛ مواضع مشكل شفا را چنان ماهرانه بيان مى‌نمايد و به اندازه‌اى در فهم رموز فلسفه مشاء، مستقيم و عارى از اعوجاج است كه حد ندارد و تعليقات او در همان حكمت بحثى و نظرى، بر اصل كتاب ترجيح دارد و اگر در بعضى از موارد آراء و نظريات خاص خود را تقرير نمى‌نمود، شخص هوشمند و اهل درك او را يكى از بزرگترين فلاسفه در حكمت مشاء مى‌ديد [1].

[1]نگارنده آنچه از تعليقات و حواشى بر كتاب شفا نوشته شده و در دسترس است مطالعه كرده است، هيچ حاشيه‌اى همسنگ اين حواشى نيست. حواشى آقا حسين خوانسارى و حواشى صاحب ذخيره محقق سبزوارى و حواشى سيد احمد و ملا اولياء و برخى از تعليقات ديگر، از آثارى است كه نگارنده مطالعه نموده است؛