خواصّ آنها آسان است، چون مفهوم كلمه و اسم و فعل و حرف و معرب و مبنى و مانند آن.

فصل: [مباحث تصديقات‌]

چون فارغ شديم از مباحث تصوّرات پس شروع كرديم در مباحث تصديقات.

همچنانكه در تحصيل تصوّرات نظريّه محتاج بوديم به دو چيز: يكى بيان موصل به تصوّر كه آن معرّف و قول شارح است به اقسام اربعه خود و ديگرى، بيان كليّات خمس كه قول شارح از آن مركّب است؛ همچنين در تحصيل تصديقات نظريّه نيز محتاجيم به دو چيز: يكى بيان موصل به تصديق كه آن حجّت است به اقسام خود و ديگرى بيان قضايا كه حجّت از آن مركّب مى‌شود بنابراين ناچار است كه مباحث قضايا مقدم باشد بر مباحث حجّت.

پس مى‌گوييم قضيّه، قولى است كه صحيح باشد تصديق و تكذيب قائل وى. و قضيه به حسب معنى مركّب است از چهار چيز محكوم عليه و محكوم به و نسبت حكميّه و حكم به ايجاب يا به سلب و فرق ميان نسبت حكميّه و حكم در صورت شكّ ظاهر شود كه آن‌جا نسبت حكميّه هست و حكم نيست زيراكه شك در وى است و حكم در او نيست.

فصل: [اقسام قضيه‌]

قضيّه بر سه قسم است: حمليّه و شرطيّه متّصله و شرطيّه منفصله، زيراكه محكوم عليه و محكوم به در قضيّه يا مفرد بود يا در حكم مفرد، آن قضيّه را حمليّه خوانند؛ خواه موجبه باشد چون «زيد قائم است» و خواه سلبيّه چون «زيد قائم نيست» و اگر نه مفرد و نه در حكم مفرد

جامع المقدمات (جامعه