افراد، تمام مشترك نباشد آن را فصل خوانند، زيراكه آن حقيقت را تميز مى‌كند از غير، تميز جوهرى، خواه آن جزء، مشترك نباشد اصلا، چون ناطق كه مخصوص است به حقيقت افراد انسان. پس اين حقيقت را از همه ماهيّات تميز كند و اين را فصل قريب خوانند و خواه مشترك باشد. امّا تمام مشترك نباشد كه وى نيز مميّز حقيقت شود از بعضى ماهيّات، چون حسّاس كه مشترك است ميان انسان و فرس، و اين را فصل بعيد خوانند، و بالجملة فصل: مميّزى است جوهرى پس او كلّى‌اى باشد كه در جواب اىّ شى‌ء هو فى جوهره مقول شود.

فصل: [معانى نوع‌]

بدان‌كه نوع را معنى ديگر هست كه آنرا نوع اضافى خوانند و آن ماهيّتى است كه جنس مقول مى‌شود بر وى و بر ماهيّت ديگر در جواب ما هو، چون انسان كه مقول مى‌شود بر وى و بر فرس، حيوان، در جواب ما هو و نوع اضافى شايد كه نوع حقيقى باشد چنانكه گفتيم و شايد كه نباشد چون حيوان كه نوع اضافى جسم نامى است و جسم نامى كه نوع اضافى جسم مطلق است و جسم مطلق كه نوع اضافى جوهر است.

و امّا آن كلّى كه از حقيقت افراد خود خارج است، اگر مخصوص به يك حقيقت باشد آن را خاصّه خوانند و او حقيقت را تميز كند از غير، تميز عرضى پس او كلّى‌اى باشد كه مقول شود در جواب اىّ شى‌ء هو فى عرضه، چون ضاحك، نسبت به انسان و اگر مشترك باشد ميان دو حقيقت يا بيشتر آن را عرض عامّ گويند چنانكه «ماشى» كه مشترك است ميان انسان و حيوان. پس كليّات، منحصر شد در پنج قسم: نوع و جنس و فصل و عرض خاصّه و عرض عامّه.

جامع المقدمات (جامعه