مدّوا مدّى مدّا امددن و در مفرد امر غايب نيز خواه مذكّر و خواه مؤنّث باشد همين چهار وجه جايز است، چون ليمدّ ليمدّ ليمدد به فكّ ادغام، و بر اين قياس است حال نهى چون لا يمدّ لا يمدّ لا يمدّ لا يمدد و حال جحد چون لم يمدّ لم يمدّ لم يمدّ لم يمدد[1].

[1] بدانكه ادغام بر سه قسم است واجب و جايز و ممتنع امّا ادغام واجب مشروط است به يازده شرط اوّل آنكه دو حرف همجنس در يك كلمه باشند مثل مدّ كه در اصل مدد بود و اگر در دو كلمه باشد مثل جعل لك در اين صورت جايز مى‌شود و نه واجب دوّم آنكه هر دو حرف در اوّل كلمه نباشند مانند ددن سيّم آنكه اوّل دو حرف متّصل به ادغام شده نشود مثل جسّيس و چهارم آنكه اين دو حرف نباشند در وزنى كه ملحق شده به غير مثل اقعنسس كه ملحق به احرنجم است و مثل قردد كه ملحق به جعفر است پنجم آنكه اين دو حرف نباشند در اسمى كه بر وزن فعل است مثل طلل و مدد ششم آنكه نباشند اين دو حرف در اسمى كه بر وزن فعل است مثل ذلل و جدد كه جمع ذلول و جديد است هفتم آنكه نباشند در اسمى كه بر وزن فعل است نحو لمم و كلل هشتم آنكه نباشند در اسمى كه بر وزن فعل است مثل درر و جدد كه جمع جدّه است، و در اين هفت صورت ادغام ممتنع است و در سه صورت باقى دو وجه جايز است ادغام و فكّ اوّل آنكه حركت حرف ثانى عارضى نباشد مثل اخصص بى كه در اصل اخصص ابى بود حركت همزه را بماقبل دادند كه صاد باشد و همزه را به غير قياس انداختند اخصص بى شد دوّم آنكه دو حرف هم مثل نباشند هر دو تا ياء كه حركت ثانى لام باشد مثل حيى و عيى سيّم آنكه هر دو حرف نباشند در افتعل مثل استتر و اقتتل و در سه صورت ديگر هم دو وجه جايز است اوّل آنكه در اوّل مضارعى دو تاء جمع شود مثل تتجلّى و تتذكر و تتضارب امّا در صورت ادغام بايد همزه بياورى دوّم آنكه دو حرف در مضارعى باشد كه مجزوم است بسكون يا در فعل امر باشند مثل قوله تعالى‌ وَ مَنْ يَرْتَدِدْ مِنْكُمْ عَنْ دِينِهِ‌ و قوله تعالى‌ وَ اغْضُضْ مِنْ صَوْتِكَ‌

جامع المقدمات (جامعه