مقدمه مصحح‌

صدر المتألهين جامعيت- انسان‌مدارى‌

از آغاز جوانى، با همه ناتوانى، شور و شوق فراوانى به خوشه‌چينى از خرمن معارف ارباب نظر و سالكان طريقت داشتم، و اكنون در واپسين سالهاى عمر، هنوز سراپاى وجودم از اين سودا مشتعل است. در اين ميان دلبستگى و اشتياقم به مطالعه آثار فكرى صدر المتألهين بيشتر از حكماى ديگر بوده است. من هميشه بر اين باور بوده‌ام كه ملاصدرا در بين متفكران اسلامى، تافته‌اى جدابافته است. امتياز او نسبت به ساير اساطين حكمت، بطوركلى ناشى از دو خصوصيت است. نخست جامعيت و سپس انسان‌گرائى.

اين جامعيت را حكيم ما آسان فرا چنگ نياورده است:

«پيشترها، در آغاز جوانى، آنچه در توان داشتم، صرف فلسفه الهى كردم و از كوشش در اين راه باز نايستادم تا به سهم خود بدان دست يافتم. از آثار حكيمان پيشين و دانشمندان بازپسين، پيروى كردم و از نتايج آراء و نظريات ايشان بهره يافتم. هرچه از كتابهاى يونانيان و معلمان بزرگ مى‌يافتم، مطالعه مى‌كردم و نكته‌هاى مهم را برمى‌گزيدم ... بر آن بودم كه كتابهائى مشتمل بر خلاصه آراء مشائيان، اشراقيان و رواقيان بنويسم؛ با مطالبى كه در كتابهاى حكماى پيشين يافت نشود ...

اما موانعى بر سر راه خود داشتم كه مرا از رسيدن به آرزويم،