اتحاد كه موجب و سبب آن است، هرگز، همان واقعيتى كه ربط و رابط بين طرفين است همو اتحاد بين طرفين نيز هست و در حقيقت سببيّت مذكور بين معانى عقلى است نه بين واقعيات خارجى.

نكته‌اى كه در پايان فرع فوق به آن اشاره شده است اين است كه نبايد گمان شود كه اتحاد دو مفهوم هميشه به‌صورت حمل است، بلكه ممكن است بين دو مفهوم حملى صورت نگيرد و در عين‌حال با يكديگر متحد باشند، مانند دو مفهومى كه يكى به ديگرى اضافه شده است (مركب تقييدى). پس هرچند در هرحملى نوعى اتحاد بين دو مفهوم به‌وجود مى‌آيد ولى هر اتحاد بين دو مفهوم مستلزم حمل آن دو بر يكديگر نيست.

1- 2- 6: يك اشكال نقضى‌

حاصل فرع دوم اينكه تحقق وجود رابط و نسبت بين دو شى‌ء مستلزم تحقق نوعى اتحاد بين آن دو است؛ با توجه به آنچه در فرع اوّل گفته شد، مبنى بر اينكه ظرف وجود رابط ظرف طرفين آن است و بالعكس: ظرف طرفين وجود رابط ظرف خود وجود رابط است، اين نتيجه به‌دست مى‌آيد كه در هر ظرفى بين دو شى‌ء وجود رابط يا نسبت محقق شود در همان ظرف نوعى اتحاد بين آن دو شى‌ء به‌وجود مى‌آيد. پس اگر نسبت و وجود رابط در خارج بين دو وجود خارجى باشد، آن دو وجود در خارج نوعى اتحاد پيدا مى‌كنند. اكنون مورد نقض اين است كه طبق مبانى بسيارى از حكما و از جمله حضرت استاد علامه رحمه اللّه ما به اشيائى خارجى برمى‌خوريم كه بين آنها نوعى نسبت و وجود رابط محقق است با اينكه هيچ نحو اتحادى با يكديگر ندارند كه از جمله اين موارد اضافه ابوّت و بنوّت است. به عقيده حضرت استاد علامه رحمه اللّه، اضافه از مقولات است و نتيجتا در خارج با وجودى خاص به خود محقق است، پس اضافه ابوّت و بنوّت بين دو انسان نيز دو اضافه و نسبت خارجى هستند كه بين دو نفر انسان در خارج محقق مى‌شوند، مانند پدر و فرزند، با اينكه هيچ نحو اتحاد خارجى بين پدر و فرزند وجود ندارد، همچنين است اضافه اخوّت و به‌طور كلى به بسيارى از اضافات خارجى برمى‌خوريم كه از همين قبيل‌اند. با توجه به اين نقض مى‌توان گفت كه اگر مقصود از اتحاد همان ارتباط و پيوند است، هرچند صحيح است، مطلب جديدى كه نتيجه مطالب قبلى باشد نيست، بلكه عينا همان مطالب قبل است و اگر مقصود از اتحاد پيوند و ارتباط نيست، بلكه‌