وجود فى نفسه يك طرف باشد، به اين صورت كه وجود فى نفسه محمول عين وجودش براى موضوع باشد و خواه اين اتحاد خود وجودى خاص به خود داشته باشد غير از وجود موضوع و محمول كه از سنخ وجود رابط است. پس اين مقدمه وقتى به شكل صحيحش در نظر گرفته شود نتيجه برهان بيش از اين نيست كه ما در خارج دو وجود مستقل داريم كه به‌نحوى باهم متحدند: يا به اين نحو كه وجود فى نفسه يكى خود عين اضافه و ارتباط به ديگرى است و يا به اين نحو كه دو وجود فى نفسه‌اند كه به‌وسيله يك وجود رابط باهم متحد شده‌اند. بنابراين، اين برهان خصوص شق دوم؛ يعنى، اتحاد دو وجود مستقل به‌وسيله يك وجود رابط را كه عين وجود هيچيك از دو طرف نيست، اثبات نمى‌كند و باصطلاح دليل اعم از مدعاست.

علاوه بر اينكه درباره هر جوهر و عرضى كه حالّ در آن جوهر است مى‌توان يك قضيه خارجيه تشكيل داد و مثلا گفت: «جسم داراى سفيدى است» يا «جسم سفيد است»، «انسان داراى علم است» يا «انسان عالم است» و امثال ذلك. اگر برهان فوق تمام باشد، بايد بين وجود خارجى جسم و بياض يا انسان و علم و به‌طوركلى بين وجود هر جوهر و عرضى كه حالّ در آن است يك وجود رابط واسطه باشد كه همو سبب اتحاد اين جوهر و عرض شده است، با اينكه خود استاد علامه رحمه اللّه بين وجود خارجى جوهر و عرض قائل به‌واسطه‌اى به‌نام «وجود رابط» كه سبب اتحاد آن دو باشد نيستند؛ بلكه چنانكه در فصل سوم همين مرحله خواهد آمد، معتقدند كه همان نحوه وجود فى نفسه و مستقل عرض خود طورى است كه قائم به جوهر است و به تعبير فلسفى وجود فى نفسه عرض عين وجودش براى جوهر است، اضافه و ارتباط عرض به جوهر عين وجود عرض است، نه اينكه وجود فى نفسه عرض چيزى است و اضافه و ارتباط آن به جوهر چيز ديگرى است كه عين وجود او نيست.

5: گذرى بر اصطلاحات مطرح در اين فصل‌

ما در اين فصل اصطلاحات مختلفى به‌كار برديم كه پاره‌اى از آنها بين چند معنا مشترك بود و احيانا ممكن است موجب گمراهى خواننده بشود. بنابراين، بهتر است قبل از پرداختن به فروع فصل، مرورى بر اصطلاحات كرده و مجموعه آنها را يكجا يادآور شويم، تا از هرگونه اشتباهى پرهيز گردد. آنچه در ميان اين اصطلاحات بيش از همه منشأ اشتباه است اصطلاح «وجود رابط» است كه با ذكر معانى مختلف آن و يادآورى معانى متقابل آن در هر مورد