وجود و وجود خاص و مقيد عبارت است از مفهوم وجود كه به‌وسيله يك مفهوم ماهوى قيد خورده باشد. به‌وجود خاص يا مقيد «حصه وجود» نيز مى‌گويند، پس وجود انسان حصه‌اى از وجود است؛ يعنى، اين مفهوم مقيد شده آن مفهوم عام است و همچنين وجود درخت و وجود سنگ حصّه‌هاى ديگرى از وجود هستند. تا اينجا معناى اين سؤال و جواب آن بود در كلمات متكلمين كه طبعا براساس مباحث اصالت ماهوى است كه قبل از صدر المتألهين مطرح است.

صدر المتألهين پس از مطرح كردن اصالت وجود و اعتباريت ماهيت عين سؤال فوق را درباره حقيقت وجود مطرح ساخته است. پس تفاوت اين سؤال در مباحث مطرح‌شده از زمان صدرالمتألهين به بعد و در مباحث قبل از ايشان در اين است كه قبل از ايشان اين سؤال درباره مفهوم عامّ وجود مطرح بوده است ولى در كلمات ايشان و پيروان ايشان اين سؤال درباره حقيقت خارجى وجود مطرح شده است نه مفهوم آن، كما اينكه در اين كتاب نيز به همين نحو مطرح است.

2- 6- 8: توضيح سؤال‌

اكنون بايد ديد مقصود از «تخصص حقيقت وجود» چيست. همان‌طور كه از تاريخچه بحث روشن است واژه «تخصص» به معناى «خاص شدن، متمايز شدن، مقيد شدن» به‌كار رفته است، پس ابتدا بايد امر عامى را در نظر گرفت تا سپس درباره تخصص آن بحث كرد. در كلمات متكلمين، اين امر عام همان مفهوم عام وجود است. در كلمات صدر المتألهين (ره) و پيروان حكمت متعاليه، مقصود از اين امر عام چيست؟

در جواب، بايد گفت كه همان‌طور كه وجود در ذهن مفهومى عام دارد كه قابل صدق بر تمام وجودهاى خارجى است، به عقيده صدر المتألهين وجود در خارج نيز حقيقتى كلى‌ [1] دارد كه گاهى از آن به «طبيعت مرسله يا سريانى وجود» و گاهى به «حقيقة الوجود بما انها حقيقة الوجود» تعبير مى‌كنند و براى آن نيز خواصى ذكر مى‌نمايند: يكى از خواص آن اين است كه بسيط است، نه جزء دارد و نه جزء چيزى است؛ [2] خاصيت ديگر آن اين است كه‌

[1] - كلى در اينجا به معناى وسعت وجود است نه وسعت مفهوم.

[2] - قبلا در اين‌باره بحث شده است. رجوع شود به فصل دوم/ 2- 3- 6، بحث اول.