وَرائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلى‌ يَوْمِ يُبْعَثُونَ‌ 2 و مردم آنجا بعضى خفته‌اند و بعضى مرده.

خفتگان بحكم، «الناس نيام فاذا ماتوا انتبهوا، الدنيا حلم» 3. و مردگان بحكم‌ أَمْواتٌ غَيْرُ أَحْياءٍ 4، وَ ما أَنْتَ بِمُسْمِعٍ مَنْ فِي الْقُبُورِ 5 و هر كه از اين زندگانى بمرد از خواب برخاست و قيامت برخاستن بود، «فاذا ماتوا انتبهوا، من مات فقد قامت قيامته» 6. و ليكن مرگ دو مرگ است: يكى مرگ ارادى، «موتوا قبل ان تموتو» 7، و ديگرى مرگ طبيعى كه، أَيْنَما تَكُونُوا يُدْرِكْكُمُ الْمَوْتُ‌ 8. هر كه بمرگ ارادى بمرد بزندگانى جاويد زنده شود، «مت بالارادة تحيى بالطبيعة» 9. و هر كه بمرگ طبيعى بمرد بهلاك جاودانى افتد، «ويل لمن انتبه بعد الموت» 10. سر قيامت سرى است بس بزرگ، انبياء را اجازت كشف آن سر نداده‌اند، چه انبياء اصحاب شريعتند، اصحاب قيامت ديگرانند، إِنَّما أَنْتَ مُنْذِرٌ وَ لِكُلِّ قَوْمٍ هادٍ 11؛ و محمد صلى اللّه عليه و آله و سلم به قرب قيامت مخصوص است، «انا و الساعة كهاتين» 12. حالش با قيامت اينست، يَسْئَلُونَكَ عَنِ السَّاعَةِ أَيَّانَ مُرْساها، فِيمَ أَنْتَ مِنْ ذِكْراها، إِلى‌ رَبِّكَ مُنْتَهاها، إِنَّما أَنْتَ مُنْذِرُ مَنْ يَخْشاها 13. قيامت روز ثواب است و شريعت روز عمل، «اليوم عمل بلا ثواب و غدا ثواب بلا عمل» 14. پيغمبران در روز قيامت گواهان باشند، فَكَيْفَ إِذا جِئْنا مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ بِشَهِيدٍ وَ جِئْنا بِكَ عَلى‌ هؤُلاءِ شَهِيداً 15 حاكم قيامت ديگر است، وَ جِي‌ءَ بِالنَّبِيِّينَ وَ الشُّهَداءِ وَ قُضِيَ بَيْنَهُمْ بِالْحَقِ‌ 16. شريعت راه راست است، از شارع گرفته‌اند و قيامت مقصد. صاحب شريعت مى‌فرمايد بقيامت، ما أَدْرِي ما يُفْعَلُ بِي وَ لا بِكُمْ‌ 17. خلق سالكان‌اند و تا اثرى از مقصد بسالك نرسد سلوكش دست ندهد، و هيچ سالك تا از مقصد آگاه نشود بدان راغب نگردد و در حركت نيايد و آگاهى از مقصد معرفت است و رغبت بآن محبت. پس‌