به نظر مى‌رسد، بخش اوّل اين كلام، قابل مناقشه است، امّا ادامه كلام، گفتار صحيحى به نظر مى‌آيد.

سيرى در «اسرار الحكم»

«اسرار الحكم»، از تأليفات ارزشمند سبزوارى به شمار مى‌رود. اين اثر داراى مزايايى است كه سبب مى‌شود، در ميان نوشته‌هاى او جاودانه مانده و همچون نگينى پرتلألؤ بدرخشد. مشتمل بودن اين اثر بر بيش از چهار دانش؛ «فلسفه»، «عرفان»، «كلام» و «فقه»، و برقرارى رابطه‌هايى «ميان دانشى» بين اين فنّ‌ها و دانش‌هاى چهارگانه، چهره خاصّى به اين تأليف بخشيده است.

مى‌دانيم كه: طريق وصول به حقايق اعيان موجودات، به طور كلّى، بيرون از چهار نيست: حكمت مشّائى، كلام، حكمت اشراقى و عرفان نظرى كه اصحاب آن را «مشائى»، «متكلم»، «اشراقى» و «عارف» مى‌خوانند و اين هر چهار، مبتنى است بر دو مبنا، يكى عقل و دو ديگر: شهود. [1] سبزوارى، كتاب خود را تركيبى از اين هر چهار نظام مى‌داند، آنجا كه در ختام مقدّمه‌اش مى‌نويسد:

و بالجمله، از باب: «وَ أَمَّا بِنِعْمَةِ رَبِّكَ فَحَدِّثْ»، مى‌گوئيم: كتابى است جامع‌

«حكمت ايمانى» و «حكمت ذوقى و وجدانى» و «حكمت بحثى و برهانى».

اشتمال «اسرار الحكم» بر اثبات عقايد اماميّه و مبرهن ساختن ديدگاه‌هاى كلامى شيعه- خصوصا با نگاه خاصّى كه شيعه درباره دو مقوله نبوّت و امامت دارد- محتواى «اسرار الحكم» را بين «فلسفه» و «كلام» مردّد كرده است. و همين موضوع سبب مى‌شود به طور جزم نتوان به «فلسفى صرف» يا «كلامى محض» بودن اين نوشته عظيم القدر حكم داد. سبزوارى از جنبه كلامى كتاب خود، در خلال آنچه در باب «نبوّت» و «امامت» به قلم آورده، دفاع نموده و به مناسبتى مى‌گويد:

و گويا منقول عنه علّامه محقّق دوانى باشد و در سالف زمان در كلام او ديده‌ام، اين‌