اعلام القرآن - فرهنگ و معارف قرآن

اسم الکتاب : اعلام القرآن المؤلف : فرهنگ و معارف قرآن الجزء : 1 صفحة : 577

را داشت به ناچار از آن‌جا مى‌گذشت و جز آن سمت، ديگر اطراف مدينه* به وسيله درختان خرما و درختان انبوه ديگر و بناهاى متصل به هم و موانع طبيعى چون سنگلاخ‌هاى واقم، حرّه و بِرّه و كوه عسير احاطه شده بود كه به نيروى احزاب اجازه اقدام مطلوب، يا امكان دست يازيدن به مانورهاى وسيع را نمى‌داد. و در نتيجه مى‌بايست از شمال به مدينه هجوم ببرند و اين همان جهتى بود كه پيغمبر اسلام دستور حفر خندق و دفاع از آن را داد. [1] گفته‌اند كه پيامبر خندق را از اجُم الشَّيخين از طرف بنى‌حارثه خطكشى كرد تا به مَذاد رسيد؛ سپس حفر آن را، مهاجران از ناحيه راتج تا كوه ذُباب، و انصار از ناحيه ذُباب تا جبل بنى عبيد، و طايفه بنى عبدالاشهل از انصار از ناحيه راتج تا پشت مسجد، واقع در پشت كوه سلع، و بنى دينار از انصار، از ناحيه جُرْبا تا محل خانه ابن ابى‌الجَنوب به دست گرفتند و با تلاش شبانه‌روزى، در 6 روز آن را به پايان رساندند. [2] پيامبر صلى الله عليه و آله در آغاز حفر خندق، مسلمانان را به تلاش و كوشش فراخواند و به آنان در صورت پايدارى، وعده پيروزى داد [3] و خود نيز براى ترغيب مسلمانان، با تمام توان كار مى‌كرد و با فروتنى توصيف نشدنى، خاك بر پشت خود حمل مى‌كرد؛ به‌گونه‌اى كه تمام لباسش خاك‌آلود مى‌شد. [4] رسول‌خدا در ضمن كار رجز مى‌خواند و چون انصار مى‌خواندند: نحن الذين بايعوا محمداً على‌الجهاد ما بقينا أَبداً، مى‌فرمود: «لا عيش إِلّا عيش الاخرة، فاكرم الانصار والمهاجرة». [5] پيامبر صلى الله عليه و آله براى اين‌كه مسلمانان دچار مشكل نشوند، از هرگونه حركت تنش‌زا جلوگيرى مى‌فرمود. كعب بن مالك شاعر، نقل مى‌كند كه ما بنى‌سلمه‌اى‌ها كه در يك طرف بوديم، رجز مى‌خوانديم و حفر مى‌كرديم. رسول‌خدا خواسته بود تا چيزى نسرايم. از حسّان شاعر نيز چنين خواسته بود تا مايه سرشكستگى و رنجش ديگران نشود. [6] مسلمانان تا زمانى كه پيامبر دست از كار نمى‌كشيد، كار مى‌كردند. [7]
زمان حفر خندق چندان روشن نيست؛ اما برخى با توجه به چند عنصر، برآنند كه مسلمانان در مدت 9 يا 10 روز آن را كنده‌اند. [8] از طول، عرض و عمق خندق نيز اطلاعى در دست نيست. به استنباط برخى نويسندگان، طول خندق در حدود 5/ 5 كيلومتر و

[1]. پيامبر و آييننبرد، ص 381
[2]. المغازى، ج 2، ص446؛ الطبقات، ج 2، ص 51؛ تاريخ طبرى، ج 2، ص 91
[3]. المغازى، ج 2، ص444
[4]. همان، ص 449؛ سبلالهدى، ج 4، ص 365
[5]. الخرائج و الجرائح،ج 3، ص 1048؛ السيرة النبويه، ابن‌كثير، ج 2، ص 434- 435
[6]. المغازى، ج 2، ص447
[7]. تاريخ طبرى، ج 2،ص 91
[8]. همان، ص 93

اسم الکتاب : اعلام القرآن المؤلف : فرهنگ و معارف قرآن الجزء : 1 صفحة : 577

صيغة PDF

شهادة

الفهرست