اسم الکتاب : اعلام القرآن المؤلف : فرهنگ و معارف قرآن الجزء : 1 صفحة : 567
عوامل شكست در جنگ غزوه احد كه نمادى از
رويارويى جبهه حق با باطل بود، در يك طرف مسلمانان به همراه رسول خدا، و در طرف
مقابل، مشركان بودند. پس از احُد اين پرسش در بين آنان بود كه چرا ما شكست خورديم[1]:
«قُلتُم انّى هذا گفتيد: اين شكست از كجا است» (آلعمران/ 3، 165). خداوند در پاسخ به
آنان، خود مسلمانان را عامل شكست در جنگ بيان مىكند:
«قُل هُوَ مِن عِندِ انفُسِكُم» (آلعمران/ 3، 165)؛ سپس
در آيات ديگر، كيفيّت عامل شكست بودن مسلمانان را بيان مىكند. 1. قرآن مهمترين عامل
شكست را مخالفت با دستور پيامبر و سستى و اختلاف در امور جنگ بيان مىكند: «حَتّى اذا فَشِلتُم وتَنزَعتُم فِى الامرِ وعَصَيتُم مِن
بَعدِ ما اركُم ما تُحِبّونَ مِنكُم مَن يُريدُ الدُّنيا ومِنكُم مَن يُريدُ
الأخِرَةَ»[2] (آلعمران/ 3، 152). بسيارى از
تيراندازان كوه عينين كه درباره ترك سنگرشان با يكديگر اختلاف كردند، از آن بيم
داشتند كه پيامبر صلى الله عليه و آله غنايم را تقسيم نكند و هركس هرچه به دست
آورده، از آنِ خودش باشد؛ بدين جهت سنگر خويش را رها كردند كه خداوند در پاسخ به آنان
پيامبران را از هر گونه خيانتى مبرّا مىسازد[3]: «و ما كانَ لِنَبِىّ ان يَغُلَّ و مَن يَغلُل يَأتِ بِما غَلَّ
يَومَ القِيمَةِ ثُمَ تُوَفّى كُلُّ نَفسٍ ما كَسَبَت و هُم لا يُظلَمون». (آلعمران/ 3، 161) به گفته ابنعبّاس، مقصود
از «مَن يُريدُ الدُّنيا»، همين گروهاند كه
براى جمعآورى غنيمت سنگرشان را ترك كردند و مقصود از
«مَن يُريدُ الأخِرَةَ»، عبداللّه بن جبير و ديگر تيراندازانى
بودند كه سنگرشان را رها نكردند.[4] 2. برخى از گناهان
مسلمانان در گذشته سبب فرارشان از جنگ شد: «انَّ
الَّذينَ تَوَلَّوا مِنكُم يَومَ التَقَى الجَمعانِ انَّمَا استَزَلَّهُمُ
الشَّيطنُ بِبَعضِ ما كَسَبوا». (آلعمران/ 3، 155) به
گفته بيشتر مفسّران، گناهان گذشته مسلمانان كه از آنها توبه نكرده بودند، سبب شد
تا[1]. التفسيرالكبير، ج9، ص 81؛ مجمعالبيان، ج 2، ص 876 [2]. جامع البيان، مج3، ج 4، ص 171 [3]. مجمعالبيان، ج 2،ص 872؛ تفسير ثعالبى، ج 1، ص 309 [4]. التبيان، ج 3، ص19؛ تفسير ثعالبى، ج 1، ص 303
اسم الکتاب : اعلام القرآن المؤلف : فرهنگ و معارف قرآن الجزء : 1 صفحة : 567