اسم الکتاب : اعلام القرآن المؤلف : فرهنگ و معارف قرآن الجزء : 1 صفحة : 330
قرآن پرداختند.[1] در عهد خليفه دوم، معلّم قرآن شناخته
شد[2] و در سالهاى پايانى عمرش هنگام
محاصره قسطنطنيه، چون شنيد واژه «تهلكه» در آيه 195 بقره/ 2:
«... وَ لاتُلقوا بِأيديكُم إلَى التَّهلُكَةِ»
به اشتباه بر عمل سرباز مسلمانى كه به سوى دشمن حمله مىكند تطبيق مىشود، به
تفسير درست آيه پرداخت و هلاكت مورد اشاره در آيه را به كسانى مربوط دانست كه در
برابر زندگى و ثروت دنيا، از پيامبر صلى الله عليه و آله و خدا دست مىكشيدند.[3] ابوايّوب سرانجام هنگام
محاصره ديوار شهر قسطنطنيه در سال 49 يا 52 قمرى درگذشت و بنابر وصيّتش، در
پايانىترين نقطه خاك دشمن كه سپاه اسلام به آنجا مىرسيدند، مدفون شد.[4] بر پايه روايتى ديگر، ابوايّوب روايتى
را از پيامبر نقل كرد كه در آن، از مدفون شدن مردىصالح در كنار ديوارهاى قسطنطنيه
خبر داده شده بود و ابوايّوب مىخواست همان نيك مرد باشد.[5] گويا مزار وى مورد احترام مسيحيان و مسلمانان بوده است.[6] با توجّه به سابقه روشن ابوايوب
انصارى در دفاع از امام على عليه السلام عالمان شيعه حضور او را در سپاهى به
فرماندهى يزيدبنمعاويه، يا به انگيزه تقويت اسلام در برابر كافران[7] و يا به دليل اجازه امام معصوم به او
دانستهاند.[8] ابوايوب در شأن نزول 1. مضمون آيات 12 و 16
نور/ 24: «لولا إذ سَمِعتُمُوهُ ظَنّ المُؤمِنونَ و المُؤمِنتُ
بَأنفُسِهِم خَيراً و قالوا هذا إفكٌ مُّبينٌ* وَ لَولا إذ سَمِعتُمُوهُ قُلتُم ما
يَكونُ لَنا أن نَّتَكَلّمَ بِهذا سُبحنَك هذا بُهتنٌ عَظِيمٌ» به ماجراى «افك» مربوط است كه درباره يكى از همسران رسول خدا صلى
الله عليه و آله نازل شده و در آنها، مؤمنانى كه چنين بهتان و افترايى را
نپذيرفتند، ستايش شدهاند. برخى مفسّران، اين دو آيه را درباره واكنشى مىدانند كه
ابوايّوب هنگام شنيدن ماجراى افك از خود نشان داد و آن را انكار كرد.[9] 2. آيه 61 نور/ 24: «... وَلاعَلى أنفُسِكمأن تَأكُلوا مِن بُيوتِكم ... أو ما
مَلَكتُم مَفاتِحَه أو صَديقِكم ... بر شما حرجى نيست اگر از
خانه خود يا خانهاى كه كليد آن در دست شما است يا خانه دوستتان چيزى بخوريد.» بر
اساس روايتى، ابوايّوب در غياب يكى از (1) (2) 10 و. التاريخالصغير، ج 1، ص 66 [3]. جامعالبيان، مج2، ج 2، ص 279 [4]. الطبقات، ج 3، ص370؛ الاصابه، ج 2، ص 201 [5]. العقدالفريد، ج 4،ص 337 [6]. الطبقات، ج 3، ص370 [7]. اختيار معرفةالرجال، ص 38 [8]. معجم رجال الحديث،ج 7، ص 24 [9]. جامعالبيان، مج10، ج 18، ص 128
اسم الکتاب : اعلام القرآن المؤلف : فرهنگ و معارف قرآن الجزء : 1 صفحة : 330