اعلام القرآن - فرهنگ و معارف قرآن

اسم الکتاب : اعلام القرآن المؤلف : فرهنگ و معارف قرآن الجزء : 1 صفحة : 276

ملائك بوده است؛ در غير اين صورت بايد استثنا را منقطع بدانيم كه مستلزم حمل بر مجاز و بر خلاف ظاهر و نيز مستلزم‌ [1] تخصيص عمومات است كه محذور آن بيش‌تر از آن است كه ابليس را از ملائك بدانيم. [2] صاحبان اين رأى، از آيه‌ «كَانَ مِنَ‌الجِنِّ» (كهف/ 18، 50) پاسخ‌هايى را گفته‌اند: برخى برآن‌اند كه تفاوت ميان فرشتگان و جنّ، تفاوت نوعى نيست؛ بلكه جنّ، صنفى از ملائك است. شايد بتوان قديم‌ترين مأخذ اين عقيده را روايت ابن‌عبّاس دانست كه مى‌گويد: ابليس از طايفه‌اى از ملائك بوده كه آنان را «الجنّ» مى‌ناميدند و از ميان ملائك، فقط اين گروه، از «نارالسموم» آفريده شده بود و امّا اين كه چگونه ممكن است فرشته‌اى از فرمان الهى سر باز زند، گفته مى‌شود از قرآن فقط عصمت برخى از فرشتگان و نه همه آنان فهميده مى‌شود. [3] علّت نام‌گذارى اين فرشتگان به جنّ، به دليل خزانه‌دارى جنّت يا پنهانى از ديدگان بوده است‌ [4] بر اساس نظر برخى، ابليس ابتدا از ملائك بود؛ امّا پس از نافرمانى، مسخ و از جنّيان شد. [5] صاحبان اين رأى، آيه‌ «كَانَ مِنَ‌ الجِنِّ» (كهف/ 18، 50) را به معناى «صار من الجن» گرفته‌اند. شايد بتوان كلام زمخشرى را به اين رأى ناظر دانست كه بر اساس آن، جمله‌ «فَاخرُج مِنهَا» را به خروج از آفرينش نخستين معنا كرده است؛ يعنى پس از آن كه سفيد، زيبا و نورانى بود، او را سياه، زشت و ظلمانى گردانيد. [6]
از بررسى مجموع ادلّه و روايات بر مى‌آيد كه ابليس از جن بوده؛ ولى به دليل عبادت فراوان، در جاى‌گاه قدسى ملائك قرار داشته؛ از همين رو امر به سجده او را نيز در بر گرفته است.
ويژگى‌ها و صفات ابليس‌
در قرآن كريم برخى از اوصاف اين موجود شريربه صورت‌اسم، وصف و جمله‌

[1]. التبيان، ج 1، ص153
[2]. التفسير الكبير، ج2، ص 215؛ مجمع‌البحرين، ج 1، ص 239
[3]. التبيان، ج 1، ص152
[4]. جامع‌البيان، مج1، ج 1، ص 322؛ التبيان، ج 1، ص 152؛ روح‌المعانى، مج 1، ج 1، ص 365
[5]. روح‌المعانى، مج1، ج 1، ص 365
[6]. الكشاف، ج 4، ص107

اسم الکتاب : اعلام القرآن المؤلف : فرهنگ و معارف قرآن الجزء : 1 صفحة : 276

صيغة PDF

شهادة

الفهرست