اعلام القرآن - فرهنگ و معارف قرآن

اسم الکتاب : اعلام القرآن المؤلف : فرهنگ و معارف قرآن الجزء : 1 صفحة : 273

گزارش مى‌كند، به دست مى‌آيد كه ابليس مخاطبى آشنا براى آدم بوده است؛ چنان كه پاره‌اى از روايات، از تمثّل و سخن گفتن وى با بسيارى از پيامبران چون آدم، نوح و ابراهيم و .... [1] و شنيدن صداى او از سوى امامان معصوم دلالت دارند؛ [2] هم چنين به تصريح قرآن، ابليس از ذرّيّه (كهف/ 18، 50)، حزب (مجادله/ 58، 19) و لشكريان سواره و پياده نظام (شعراء/ 26، 95؛ اسراء/ 17، 64) برخوردار است.
ماهيّت ابليس‌
درباره اين‌كه ماهيت و حقيقت ابليس از جنّ است يا ملائكه، دو ديدگاه مهم وجود دارد:
1. ابليس از جن: حسن بصرى و قتاده در روايت ابن‌زيد، بلخى، رمانى‌ [3] و بسيارى ديگر چون سيّد مرتضى، ابوالفتوح رازى، [4] زمخشرى، [5] قمى، [6] سيدقطب‌ [7] و مغنيه، [8] ابليس را از جن مى‌دانند. شيخ مفيد، شيعه را بر اين رأى دانسته‌ [9] و فخر رازى‌آن‌رابه معتزله نسبت داده است. [10] بسيارى از دارندگان اين رأى، به استناد پاره‌اى از روايات، او را پدر جن (ابوالجنّ) دانسته‌اند؛ در برابرِ حضرت آدم كه ابوالانس است. [11] صاحبان اين رأى، افزون بر برخى روايات، [12] ادلّه ذيل را نيز اقامه كرده‌اند:
الف. به تصريح قرآن، ابليس از جنّيان بوده است: «فَسجَدوا إِلَّا إِبليِس كَانَ مِن‌الجِنِّ فَفَسقَ عَن أَمرِ رَبِّهِ.» (كهف/ 18، 50)
ب. برابر آيات قرآن، انسان از خاك، و جن از آتش آفريده شده‌اند (حجر/ 15،

[1]. كشف‌الاسرار، ج 8،ص 291؛ مكاشفةالقلوب، ص 70- 71؛ جامع‌البيان، مج 12، ج 23، ص 97
[2]. نهج‌البلاغه، خ192
[3]. التبيان، ج 1، ص151
[4]. روض‌الجنان، ج 1،ص 212
[5]. الكشاف، ج 1، ص127
[6]. كنز الدقائق، ج 1،ص 351
[7]. فى ظلال القرآن، ج1، ص 58
[8]. الكاشف، ج 1، ص 83
[9]. مجمع‌البيان، ج 1،ص 189
[10]. التفسير الكبير،ج 2، ص 213
[11]. كشف‌الاسرار، ج3، ص 570؛ التبيان، ج 1، ص 152
[12]. تفسير عياشى، ج1، ص 34؛ البرهان، ج 1، ص 170؛ بحارالانوار، ج 11، ص 144

اسم الکتاب : اعلام القرآن المؤلف : فرهنگ و معارف قرآن الجزء : 1 صفحة : 273

صيغة PDF

شهادة

الفهرست