اسباب نزول

يكى از مباحث مهم و تأثيرگذار در درك احكام و شناخت آيات تشريعى قرآن، كه در علوم قرآن بحث مى شود، علم سبب نزول است. اينكه روشن شود اين آيه در چه بسترى نازل گرديده و چه عاملى موجب شده خداوند موضع گيرى خاص بكند، در باب عقايد، احكام و يا حتى نكته تاريخى خاص را بيان فرمايد، يا به مدح يا ذم شخصى بپردازد. در رساله موجود هر چند در اين زمينه مطلبى نيامده، اما درباره اهميت توجه به اسباب نزول در علوم قرآن سخن بسيار گفته شده و ابوالفتوح رازى در جاى جاى تفسير به آن اهتمام ورزيده و از منابع مختلف به ويژه تفسير طبرى، تفسير ثعلبى و تبيان شيخ طوسى و روايات رسيده از اهل بيت به آن استشهاد مى كند. موارد استشهاد بر اسباب نزولگاه طولانى است؛ چنان كه در آغاز سوره روم به مناسبت و شأن نزول آن با تفصيل ياد مى كند و شرايط و احوال غلبه پارسيان و علت دلتنگى پيامبر و وعده الهى را در همين سياق توضيح مى دهد. [1] البته گاهى نقلهاى معارض خبر را مى آورد با خصوصيات متفاوتى كه شأن نزول آمده نقل مى كند و به داورى مى پردازد؛ چنان كه در تفسير آيه تطهير (احزاب: آيه ۳۳) شأن نزولهايى را كه در منابع آمده، بازگو مى كند؛ حتى داستانهايى مى آورد كه حكايت از تأييد نظر اماميه است تا به خوبى موقعيت نزول آيه روشن شود و جالب اينجا است كه در اين موارد به طور عمده از منابع گوناگون نقل مى كند و مى گويد اگر من بخواهم آنچه را از طرق و روايات اصحاب ماست، بياورم، كتاب مطول شود. [2]
از روشهاى جالب توجه در ترجيح روايات اسباب نزول، نقد متنى اين اخبار است كه گاهى نقد روايات با تطبيق آن به قرآن و استفاده از سياق آيات انجام گرفته

[1] روض الجنان، ج ۱۵، ص ۲۳۷.

[2] همان، ص ۴۲۰.