روش مفسر در تنظيم مطالب

به طور كلى مى توان تفسير قرآن را به: تفسير مأثور و تفسير به رأى تقسيم كرد و تفسير به مأثور شامل تفسير قرآن به قرآن و تفسير قرآن به سنت پيامبر و ائمه عليهم السلام و گفته هاى صحابه و تابعان است.
شيخ ابوالفتوح رازى گاهى در تفسير آيه اى از آيات ديگر استفاده كرده است؛ اما نه آن گونه كه بتوان آن را از جنبه هاى برجسته تفسير وى دانست؛ بلكه گاهى در برخورد با يك واژه قرآنى، وجوه آن را در آيات ديگر بررسى كرده يا اجمال آيه اى رابا آيه ديگر برطرف ساخته و يا براى توضيح آيه، به آيات ديگر مراجعه كرده است. نمونه زير تأييد اين ادعا است:
«... و هدا در قرآن بر وجوه آمد: يكى به معنى بيان؛ چنان كه در آيت هست و في قوله: «هُدىً لِلنّاسِ» . دگر به معنى اسلام فى قوله تعالى: «إِنَّكَ لَعَلى هُدىً مُسْتَقِيمٍ» . دگر به معنى دعوت فى قوله تعالى: «وَ إِنَّكَ لَتَهْدِي إِلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ» . دگر به معنى لطف... فى قوله تعالى: «وَ الَّذِينَ اهْتَدَوْا زادَهُمْ هُدىً» ، أى لطفا...». [1]
وى ذيل آيه ۲۵۳ سوره بقره مى نويسد:
« «رَفَعَ بَعْضَهُمْ دَرَجاتٍ» ... تفضيل مكلّفان بهرى بر بهرى به زيادت ثواب باشد به نزديك خداى تعالى. بيانش، فى قوله: «إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللّهِ أَتْقاكُمْ» . دگر به زيادت علم باشد، لقوله تعالى: «وَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجاتٍ...» ». [2]
از اين موارد در تفسير ابوالفتوح فراوان ديده مى شود كه وى خواسته است فهم واژه يا جمله و موضوعى را با آيات ديگر نشان دهد. البته وى براى فهم آيه و توضيح جمله ها، به همين روايات منقول از معصومان در موقعيتهاى مختلف استناد مى كند و يا در توضيح فضاى نزول آيه، روايات اسباب نزول و شأن نزول را ـ هرچند به عنوان

[1] تفسير ابوالفتوح رازى، ج ۱، ص ۳۹.

[2] همان، ج ۱، ص ۴۳۶.