انتظار كردن: انتظار كشيدن، منتظر بودن: «آيت در جهودان انزله بود و آن كه ايشان انتظار مى كردند روزگار رسول را و بيرون آمدن او» (همان، ص ۱۴۰).
بالاى: بيشتر از: «رسول صلى الله عليه و آله بالاى ده سال به مكه مقام كرد» (همان، ص ۳۴).
بزرگوارى كردن: در ترجمه استكبر: «چون گفتيم فرشتگان را كه سجده كنى آدم را، سجده كردند، مگر ابليس كه سر باز زد و بزرگوارى كرد» (همان، ص ۱۹۷).
بنگر: تأمل كن، دقت كن: «بنگر تا چه مى گويى» (همان، ص ۱۰۹)
هوسپاس: شاكر: «هر كه بكند كارى نكو خداى هوسپاس داناست» (همان، ج ۲، ص ۲۵۲).
و تعبيرها و واژه هاى ديگر كه حاكى مهارتها و شگرفيهاى ابوالفتوح در برابرسازى واژگان فارسى است و در ترجمه هاى بعد تأثير مى گذارد و حلاوت كلام الهى را با طراوت زبان پارسى در هم مى آميزد.

غناى زبانى در برابرسازيها

با بررسى مقايسه اى كاربرد واژه ها و اصطلاحات در متن تفسير، اين نكته به دست مى آيد كه واژه هاى به كار رفته در اين تفسير، بى نظير است. غناى زبانى و ارجمندى اين تفسير از نظر لغوى تا بدانجا است كه در فرهنگهاى فارسى و از آن جمله لغت نامه دهخدا، شواهد متعددى براى واژگان نادر و كهن پارسى از اين تفسير نقل شده است؛ به عنوان نمونه:
«ازگ» به معناى شاخه هاى درخت است كه به صورت تركه و خرد باشد. اين واژه به صورت «ازغ» نيز ضبط شده است (همان، ج ۱۸، ص ۱۷۲ ـ ۱۷۳؛ ج ۱۲، ص ۱۴۷): «بر هر شاخ، هزار هزار ازگ است و بر هر ازگى، هزار هزار برگ» كه بر قياس واژه برگ و ازگ عبارت را مسجع ساخته اند.
بجاردن: آماده كردن، مهيا و مستعد كردن. و مرگ را بجارد پيش از آنكه مرگ به او