هدف ابوالفتوح رازى از نقل اين داستان، بيان مصداق كلام پيامبر اكرم صلى الله عليه و آلهاست. اين حكايت همچنين تأثير كلامش را بر توده مردم نشان مى دهد كه موجب فتنه گرى و رشك برخى افراد شده بود.
در اين مقاله ابتدا بحثى را درباره اخلاق مى آوريم و آن گاه، از ديدگاه ابوالفتوح و با ذكر مباحث و شواهد از روض الجنان، به طرح مباحث اخلاقى مى پردازيم.

جايگاه و اهميت اخلاق

آنچه نياز واقعى بشر به جز تأمين مسائل مادى و يا به عبارتى مسائل ظاهر است، رسيدن به حيات معنوى و انسانى و تأمين نيازهاى روحى و اخلاقى است. ژرف انديشان بر اين باورند كه انسان بدون ملكات اخلاقى موجودى است كاملاً حيوانى و پست. مصلحان بشرى، اخلاق را سرمايه پرسود دنيا و آخرت انسان مى دانند. اخلاق اساس فضيلت و ريشه حقايق و ساختمان معنوى و روحى براى بشر است. اخلاق نتيجه بعثت انبيا به ويژه خاتم پيامبران است؛ چرا كه علت بعثت خود را اين چنين بيان فرمود: «إنّى بعثت لأتمّم مكارم الأخلاق» [1] . همچنين در روايتى ديگر فرمود: «ما يوضع فى ميزان امرئ يوم القيامة أفضل من حسن الخلق [2] ؛ چيزى در روز قيامت در ترازوى سنجش اعمال انسان برتر از حسن خلق نمى نهند».
خداوند در خطاب به پيامبرش فرمود:
«وَ إِنَّكَ لَعَلى خُلُقٍ عَظِيمٍ» [3] ؛ و به راستى كه تو را خويى والا است. خداوند متعال اخلاق پيامبر را عظيم خواند؛ زيرا آن حضرت همه حسنات اخلاقى را در عالى ترين

[1] مكارم الأخلاق، ص ۵؛ مستدرك الوسائل، ج ۱۱، ص ۱۸۷، باب ۶، حديث ۱۲۷۰۱؛ بحارالأنوار، ج ۶۷، ص ۳۷۲.

[2] كافى، ج ۴، ص ۹۱، باب حسن خلق؛ بحارالأنوار، ج ۶۸، ص ۳۷۴، باب ۹۲، حديث ۲.

[3] قلم (۶۸): آيه ۴.